Президентнинг 28 апрель кунги фармони билан табиий офат оқибатларини бартараф этиш учун давлат бюджетидан 100 миллиард сўм ажратилган¸ айни пайтда¸ Молия вазирлигига қўшимча маблағ топиш буюрилган эди.
Талафотдан роппа-роса 6 ой ўтиб¸ миллиардлаб сўмлик давлат маблағи сарфланганига қарамай¸ Озодлик гаплашган олотлик иссиқхона эгалари ўз бизнесини қайта тиклаш учун ëрдам берилмагани¸ ëрдам пулининг талон-торож қилинганини иддао қилди.
Президент ваъда қилган ëрдам берилмаган - иссиқхоналар ишга тушмаган бир шароитда, бу тадбиркорлар банклар томонидан кредитни қайтариш ëки мол-мулкидан ажраш таҳдиди остида қолган.
Озодликка мурожаат қилган бир гуруҳ олотликлар¸ президентнинг 2018 йил июнида қабул қилинган “Ҳар бир оила – тадбиркор” дастури асосида иссиқхона қуриш учун кредит олган.
Улардан бири Олот туманининг Жайҳунобод МФЙдаги 4 сотихлик томорқасига иссиқхона қуриш учун “Агробанк”дан 30 миллион сўм кредит олган Феруз Чориев.
Кредит ëнига оилавий бюджетидан яна 30 миллиондан ошиқ харажат қилиб¸ иссиқхона кўтарган Чориев¸ 27 апрель куни довул оқибатида эндигина иш бошлаган иссиқхонасидан ажраган.
- Томорқамдаги 4 сотих жойга иссиқхона қилгандим. 1000 туп болгар қалампирим бор эди. Тоннасига 45 минг сўмдан шартнома қилгандим¸ ҳар теримда 45 миллион сўм топаман¸ деб турганда¸ ҳаммаси пайҳон бўлди. Иссиқхонамдаги темир трубадан тортиб котëлларимгача ëрилиб кетди. “Ҳар бир оила – тадбиркор” дастури бўйича 2019 йил апрелида 3 йилга 8 фоизлик имтиëзли кредит олганман. Март ойидаги карантиндан кейин кредитни тўлаш 6 ойга кечиктирилди. 2 октябрь куни “Агробанк”дан қолган фоиз ва кредит асосий қисмини шу ойдан тўлайсан¸ деган ëзма огоҳлантириш келди. Банкдан кунига телефон қилишяпти. Иссиқхонам вайронлигича ëтган бўлса¸ 6 ой бирор даромад қилмаган бўлсам¸бу кредитни қандай қайтараман, - дейди Чориев.
Олот туманининг “Давлатбой” МФЙда яшовчи Эдик Ҳусаинов ҳам 8 сотих томорқа ерига 2018-19 йилларда иссиқхона қурган. У ҳам “Ҳар бир оила – тадбиркор” дастури доирасида “Халқ банки”дан 60 миллион сўм кредит олган.
27 апрель кунги довулдан помидорлари энди ҳосилга кирган иссиқхонаси бутунлай барбод бўлган.
-Эккан помидоримни икки марта 100 килодан сотишга улгурдим¸ холос. Довулдан целлофанларим йиртилиб кетди¸ иситиш тизимлари¸ трубаларим ҳаммаси брак бўлди¸ металлоломга айланди. Брак бўлган трубаларни ямадик¸ етмаганини туман ҳокимлиги берди. Энди 8 сотих жойга целлофан ëпаман десам¸ камида 14 миллион фақат целлофаннинг ўзига керак. Устига тахта¸ рейка¸ лента олишим керак. Иссиқхонани юритиш учун котëл¸ кўмир олишим керак. Устанинг ҳақини тўлашим керак¸ бир сотих жойдаги иш учун ками 750 минг сўм олишади. Бунча пулим йўқлигидан¸ иссиқхонам қаровсиз ëтипти¸ -дейди Ҳусаинов.
Олотлик иссиқхоначи тадбиркорлар бу масалада ëрдам сўраб туман ҳокимидан то президент порталигача бир неча марта мурожаат қилгани¸ аммо бирор ечим топилмаëтганини таъкидлади.
- Ҳозир иккита йўл қолди – ë банк кредитни тўламади¸ деб уйимни тортиб олади ва кўчада қоламан ëки битта буйрагимни сотувга қўйиб¸ қарз тўлайман. Олотда тадбиркорга ëрдам берадиган давлат йўқ.
Чориев ва Ҳусаинов¸ Олот туманида ўз томорқасига иссиқхона қурган 1000 дан ошиқ тадбиркор борлиги ва улардан камида 300 нафари ўзлари каби иложсиз ҳолда қолганини иддао қилди.
Ҳоким ўринбосари бу тадбиркорлар вазиятидан хабари борлиги¸ уларга ëрдам бериш масаласида уринишлар бўлаëтганини билдирди.
“Бу тадбиркорлар 9 октябрь куни Жондор туманида вилоят раҳбарлари билан ўтказилган сайëр қабулда ҳам шу масалани кўтарди. Ҳоким Марказий банкка улар кредити тўловини кечиктиришни сўраб хат ëзишни буюрди. Хат ëзганмиз¸ лекин ҳали жавоби келмади”¸ деди Олот туман ҳокими ўринбосари.
Маҳаллий мулозимга кўра¸ “Ҳар бир оила – тадбиркор” дастури доирасида банкдан кредит олиб иссиқхона қурганлардан 339 таси иссиқхонаси умуман суғурта қилинмаган.
“Шундай бўлса ҳам¸ давлат уларнинг 320 тасига металл конструкциясини тиклашга ëрдам берди¸ суғурта компанияси 110 миллион ҳомийлик пули ажратди¸ иссиқхона эгаларига 300 мингдан 800 минг сўмгача ëрдам пули бердик”¸ деб қўшимча қилди ҳокимият вакили.
Олотлик тадбиркорлар¸ довулдан кейин туманга давлат бюджетидан ажратилган ëрдам пуллари билан амалда аҳоли ва тадбиркорга берилган ëрдам ўртасида “жарлик” борлиги ва орадаги пулнинг "ҳокимият вакиллари томонидан талон-торож қилингани"ни иддао қилди.
-Талафот оқибатларини бартараф этиш учун Олотга миллиардлаб пул берилди. Олдинига бизга одамларнинг томи¸ шифери¸ боғча-мактаблар бўлсин¸ кейин сизларга берилади¸ дейишди. Маҳалламиздаги битта боғча таъмирига 270 миллион сўм ажратилди¸ дейилди. Лекин амалдаги ишни ҳисоблаб чиқсангиз¸ 20 миллион ҳам кетмаган. Қолгани қаерда? Жавоби оддий - президент ажратган пуллар талон-тарож қилиняпти. Биз Бош прокуратурадан бу пулларнинг қандай ишлатилганини текшириш учун махсус гуруҳ юборишни¸ ўғирланган пулларнинг муҳтожларга берилиши таъминланишини сўраймиз¸ деди Эдик Ҳусаинов.
Суҳбатдошлар айни шундай сўров билан президент портали¸ Сенат ва Олий Мажлис¸ Бош прокуратурага ҳам мурожаат қилгани¸ аммо мурожаатларнинг ҳаммаси Олот туман ҳокимлигига қайтиб келаëтганини билдирди.
- Халқ мурожаатига бундай муносабат -унинг устидан кулиш. Худди аввалгидек¸ кимнинг устидан тепага шикоят ëзсангиз¸ аризангиз ўшаларнинг ўзига қайтиб тушяпти" , дейди олотлик тадбиркорлар.
2020 йилнинг 27 апрель куни Бухоро вилоятида рўй берган кучли тўфон натижасида¸ айниқса¸ Туркманистонга туташ Олот ва Қоракўл туманлари жуда катта зарар кўрди.
Воқеанинг эртасигаëқ иккала туманга бориб¸ ҳокимият вакиллари билан учрашган Шавкат Мирзиëев “ҳамма маблағни бериш¸ Олот ва Қоракўлни 10 кун ичида янгилаш”ни ваъда қилган эди.
Президент матбуот хизмати тарқатган маълумотга кўра¸ 27-28 апрель кунлари рўй берган кучли довул ва жала оқибатида Бухоро вилояти бўйича 38 мингдан зиёд аҳоли уйлари, 847 та ижтимоий соҳа объекти ва экин майдонларига зарар етган.