Қозоғистонда Salemdeputat.kz веб-сайти очилди, унинг ёрдамида фуқароларга бевосита депутатларга саволлар бериш имконияти берилмоқда. "Zertteu Research Institute”” Жамоат ташкилотчиларининг сўзларига кўра, ушбу сайт фуқароларга электрон почта картасини вилоят масжили депутати ёки парламент мажлисига юбориш имкониятини беради.
Масалан, уларга кўра, посткарта ёрдамида фуқаролар мамлакат, шаҳар, туман ёки қишлоқ бюджети тўғрисида савол беришлари мумкин бўлади.
- Лойиҳанинг мақсади — депутатлар ва сайловчилар ўртасида алоқа ўрнатиш, шунингдек бюджет масалаларида сайловчиларнинг фаоллигини ошириш. Ҳар кузда депутатлар келгуси йил учун бюджет лойиҳаларини кўриб чиқадилар. Аммо бизнинг кузатувларимизга кўра, маблағ ҳисобидан бюджет ташкил этиладиган солиқ тўловчилар ушбу жараёнга жалб қилинмайдилар. Бюджет улар учун шакллантирилган ва улар учун ҳам қабул қилинган бўлсада. Шу сабабли, бюджет солиқ тўловчиларнинг фикрлари ва истакларини инобатга олган ҳолда тузилиши кераклигини эслатиб ўтамиз. Депутатлар сайловчиларни нимадан ташвишлантираётганини билишлари ва муҳокама пайтида ушбу фикрларни сессияларда ҳисобга олишлари керак. Бунинг учун биз фуқаролар саволлар беришлари, ўз фикрлари, истаклари, талабларини юборишлари учун ушбу лойиҳани яратишга қарор қилдик. Масалан, бюджет ҳақида маълумот талаб қилиш”, — деди Зерттеу илмий-тадқиқот институти мутахассиси Галымжон Оразймбет.
Лойиҳа ташаббускорлари «барча депутатларнинг электрон почта манзилларини кўрсатиб беришни» барча минтақавий маслаҳатлардан сўрашди.
- Маслаҳатларнинг 70 фоизи ижобий жавоб беришди. Қарағанда, Жамбил ва Ғарбий Қозоғистон вилоятларининг вилоят маслаҳатлари депутатларнинг электрон почталарини шахсий маълумотлар сифатида кўриб чиқдилар. Ишончимиз комилки, сайловчилар билан, хусусан рақамлаштириш даврида мулоқот қилиш учун маслаҳат депутатлари очиқ, кириш учун қулай ишлайдиган электрон почта манзилларига эга бўлиши керак. Масалан, Оқмола ва Шарқий Қозоғистон вилоятлари маслаҳатлари депутатларнинг электрон почта хабарларини маслаҳатлик веб-сайтига жойлаштирди ва шу билан халқ вакилларига бевосита кириш имкониятини яратди. (...) Баъзилар Маслаҳатнинг корпоратив почтасини беришди. Мурожаатни ушбу манзилга юборишингиз мумкин, кейин биз ўзимиз кимга керак бўлса, йўналтирамиз, — дейди эксперт.
Мутахассис шунингдек, агар депутат фуқароларнинг хатларига жавоб бермаса, бу «уларнинг очиқлиги, сайловчи олдидаги жавобгарлигининг кўрсаткичи» бўлишини таъкидлади.
«Агар фуқаролар жавоб олмаган бўлса, демак, депутат жавоб бермаган ва уларнинг илтимосларини эътиборсиз қолдирган», — дея хулоса қилади Оразймбет.
Salemdeputat.kz сайти фойдаланувчига тўртта босқичда посткартани юборишни таклиф қилади — откриткани танланг, хабар ёзинг, рўйхатдан депутатни танланг ва хабар юборинг. Депутат электрон почтасига посткартани олиши керак. Хат юборувчилар, ўз навбатида, ўзларининг маълумотларини, электрон почта хабарларини қолдиришлари керак.
Ташкилотчилар шунингдек, тематик посткарталарни жўнатиш кенг миқёсдаги амалиёт бўлиб, бу сайловчиларнинг масалаларига депутатларнинг қўшимча эътиборини жалб қилишдир.
Лойиҳанинг ҳамкорлари — Ҳуқуқий медиа маркази, Factcheck.kz, Қозоғистон ёшлар ахборот хизмати, Socium-Zertteu, Medianet ва Сорос-Қозоғистон жамғармаси.
Айни пайтда, Қозоғистонда, фуқаролар йиғинлари ва мажлислар депутатлари билан боғланиш учун фуқаролар қабулга чекланган вақт билан ёзилишади, шунингдек маслаҳат ва мажлис веб-сайтларида кўрсатилган иш телефонларига қўнғироқ қилишади. Бироқ, фуқаролар тез-тез халқ вакилларининг фикри йўқлиги ҳақида шикоят қилмоқдалар ва аҳолини қизиқтирган саволлар жавобсиз қолмоқда.
Айни пайтда Қозоғистон парламентида 156 депутат бор. Уларнинг 49 нафари Сенатда (парламентнинг юқори палатаси), қолган 107 нафари мажлисда (қуйи палата) ўтиришади. Парламентнинг битта депутатини ушлаб туриш солиқ тўловчиларга қанча харажат қилиши тўғрисида маълумот Молия вазирлиги томонидан махфий деб номланади.
Парламентнинг ваколат муддати кейинги чақириқ мажлиси депутатлари ваколат муддати билан белгиланади. Парламент мажлисига навбатдаги сайловлар 2021 йил январга белгиланган.
Парламентдан ташқари, ҳар бир республика аҳамиятига эга шаҳар ва вилоятларда вилоят, шаҳар ва туманлар маслаҳатлари мавжуд. Тегишли маслаҳат депутатлари сони марказий сайлов комиссияси томонидан қуйидаги чегаралар доирасида белгиланади: вилоят масъуллигида, Остона ва Олмаота шаҳарларининг маслаҳатларида 50 нафаргача депутат, шаҳар кенгашида 30 тагача, вилоят ҳокимлиги 25 кишигача.