Янги ҳисоблагичлар олдиндан тўлаш тизимида ишлайди, яъни аҳоли аввал ҳисоблагич боғланган картадаги ҳисоб рақамларини тўлдиришлари керак ва фақат тўловдан сўнг улар электр энергиясини олади.
Ҳокимият шу тарзда электр энергияси учун тўловларни йиғиш тизимини такомиллаштиради ва йўқотишларни 7,3 фоизга камайтиради деб ҳисоблайди.
Лойиҳани амалга ошириш учун ОТБ Тожикистонга 105 миллион АҚШ доллари миқдорида грант ёрдамини тақдим этади.
Ҳужжатга биноан, Тожикистон Душанбе, Пенжикент, Истаравшан, Исфара, Кониобод, Бустон шаҳарлари ва Данғара вилоятининг хусусий секторида 52 миллион долларлик 398 мингдан ортиқ янги электр ҳисоблагичларни ўрнатмоқчи.
Янги ҳисоблагичлар ўрнатилгандан сўнг, электр энергиясини сотиш биллинг тизимига мувофиқ амалга оширилади. Яъни, истеъмол қилинган барча киловаттлар автоматик равишда ҳисоб-китоб марказида қайд этилади ва ҳар бир абонентга электр ҳисоблагичига «боғланган» махсус карта берилади. Ва электр энергиясини етказиб бериш абонент олдиндан унинг картасига киритадиган маблағ эвазига амалга оширилади. Ва агар картада пул бўлмаса, у ҳолда ушбу абонентга электр энергияси етказиб бериш автоматик равишда тўхтатилади.
Бундай ҳисоб-китоб тизимлари Тожикистонда аллақачон мобил телефонлар, маҳаллий телевидениелардан фойдаланишда мавжуд.
Тожикистонда янги ҳисоблагичлар аллақачон бир қанча шаҳар ва вилоятларда — Хўжандда, Рудаки туманининг маъмурий маркази Сарбандда ўрнатилди.
Сарбанд ҳокимиятининг таъкидлашича, тизим жорий қилинганидан бир йил ўтиб, одамлар электр энергиясини тежашни ўргандилар ва энди электр энергияси учун тўловларни ўз вақтида амалга оширмоқдалар. Бироқ, фуқаролар пандемияда ҳар доим ҳам доимий даромадга эга эмасликларини ва ҳар доим ҳам картага ўз вақтида пул ололмаётганликларидан шикоят қилмоқдалар ва шу сабабли уларнинг оилалари депозитга қадар 2-3 кун давомида электрсиз қолиш ҳолатлари кўп учрайди.
Худди шу шикоятлар Рудакий тумани, янги ҳисоблагичлар ўрнатилган Хўжанд шаҳри аҳолисидан ҳам келиб тушмоқда.
ОТБ грантини олгандан сўнг, Тожикистон электр энергияси тарифларини ҳар йили 2025 йилгача инклюзив равишда ошириб, электр энергиясини ишлаб чиқариш ва тарқатиш бўйича барча харажатларни қоплаш учун уларни ўз-ўзини таъминлаш даражасига етказишга ваъда берди.
Энди бир киловатт электр энергиясининг нархи 22,66 дирҳам ёки 2,3 центга тенг. «Барки Тожик» ҳисоб-китобларига кўра, бир киловатт электр энергиясининг нархи ҳозирда 28 дирҳамни ташкил қилади ва шу сабабли энергия холдинги мамлакат аҳолисини электр энергиясини таннархидан арзон нархда етказиб бериш билан зарар кўрмоқда.
Электр токи нархларини кўтаришни нафақат ОТБ тавсия қилади. 2020 йил ёзида Жаҳон Банки ҳам «Барки Тожик» га 134 миллион долларлик грант ажратди ва грант шартларидан бири аҳоли учун электр энергияси тарифларини ошириш эди.
Электр энергияси бозоридаги давлат монополияси бўлган «Барки Тожик» компаниясининг молиявий ҳолати кўп йиллар давомида хавфли бўлиб келган. 2020 йилда энергия холдингининг қарзи 26 миллиард сомонига ёки 2,5 миллиард доллардан ошди.
Тожикистон узоқ йиллар давомида қишда электр энергияси танқислигидан азият чекмоқда. 2017 йилда расмийлар энергия лимити ниҳоят олиб ташланганини ва Тожикистонда энди электр энергияси танқислиги бўлмайди, деб эълон қилишди, аммо 2020 йил охири ва шу йил бошида қишлоқларда расман электр энергияси истеъмол қилиш лимити жорий этилди. Расмийлар ўзларининг чегараларини жорий этишга мажбур бўлишларини таъкидламоқдалар, чунки сув омборларида сув даражаси кескин пасайган, шу жумладан, бугун Тожикистоннинг энг кучли гидроэлектр станцияси тўғонига ўрнатилган Нурек сув омборида ҳам.