Ссылки доступа

АҚШ Давлат департаменти Қозоғистон ҳақидаги ҳисоботида «инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ муҳим муаммолар»га ишора қилди


АҚШ Давлат департаменти 30 март, сешанба куни дунёда 2020 йилда инсон ҳуқуқлари ҳолати тўғрисидаги ҳисоботни эълон қилди, унда муҳим бўлим Қозоғистонга бағишланган.

Ҳисобот Қозоғистондаги мухолифат фаолларининг Ғарбга Қозоғистоннинг собиқ президенти, қарийб 30 йиллик лавозимидан кейин 2019 йилда истеъфога чиққан Қозоғистоннинг собиқ президенти Нурсултон Назарбоевга, шунингдек Қосим-Жомарт Токаевга қарши шахсий санкцияларни қўллаш тўғрисидаги чақириқлари фонида нашр этилди.

Ҳисоботда «инсон ҳуқуқларига оид муҳим муаммолар» рўйхати келтирилган. Булар, ҳужжатда таъкидланганидек,

«ҳокимият томонидан ёки уларнинг номидан ноқонуний ёки ўзбошимчалик билан ўлдириш»;

«Ҳокимият томонидан ва унинг номидан содир этилган қийноқлар»;

сиёсий маҳбуслар;

судларнинг мустақиллиги билан боғлиқ муаммолар;

сўз, матбуот ва Интернетдаги эркинликни чеклаш;

тинч йиғилиш ҳуқуқи ва бирлашиш эркинлигини бузиш;

сиёсий иштирок этишга чекловлар;

коррупция;

одам савдоси;

ишчиларнинг бирлашиш эркинлигини чеклаш.

Қайд этилишича, мамлакат Президенти Қосим-Жомарт Токаев 2019 йилда бўлиб ўтган сайловлар натижаларига кўра, ЕХҲТ кузатувчилар миссиясининг хулосаларига кўра, кўплаб қонунбузарликлар, жумладан бюллетенларни тўлдириш ва овозларни санаб чиқишни сохталаштириш билан бирга келган. Ҳукуматга қарши акциялар қатнашчиларини оммавий ҳибсга олиш ва экс-президент Нурсултон Назарбоев «ҳукуматнинг бир қатор функциялари бўйича» кенг, умрбод ваколатларга эга.

Ижро этувчи ҳокимият қонун чиқарувчи ва суд ҳокимиятларини, минтақавий ва маҳаллий ҳокимиятларни назорат қилади. Полиция Ички ишлар вазирлигининг ваколатига киради ва Миллий Хавфсизлик Қўмитаси, бошқа фаолият турлари қаторида, ноқонуний деб топилган рўйхатдан ўтмаган ташкилотларни текширади. Улар таркибига сиёсий партиялар, диний бирлашмалар ва касаба уюшмалари ҳам кириши мумкин. КНБ раиси Хавфсизлик Кенгашининг аъзоси бўлиб, унинг собиқ президенти Назарбоев умрбод раислик қилиш ҳуқуқига эга.

Ҳисоботда «ўзбошимчалик билан одам ўлдириш ёки калтаклаш натижасида одамларнинг ўлимига сабаб бўлган» бир қанча оммавий равишда эълон қилинган ҳолатлар келтирилган. Хусусан, октябрь ойида милицияда 33 ёшли Шарқий Қозоғистон вилоятида яшовчи Азамат Оразалининг ўлими ҳақида сўз боради. Қариндошларининг баёнотларига кўра, эркак полиция томонидан қийноққа солинган ва мол ўғирлашда айбини тан олган. Қайд этилишича, 2020 йил февралида Нур-Султон ҳибсхонасида сирли шароитда фаол Дулат Агадилнинг ўлими баъзи инсон ҳуқуқлари ташкилотлари томонидан сиёсий қотиллик сифатида баҳоланмоқда. Шунингдек, 2019 йил май ойида ўз уйининг остонасида бошига ўқ узилган Қарағанда вилоятининг Жанааркинский туманидан бўлган ҳуқуқ ҳимоячиси Гала Бақтйбаевнинг ўлдирилиши бўйича суд жараёни давом этаётгани таъкидланди.

Европа Парламентининг «Қозоғистондаги инсон ҳуқуқларининг ҳолати тўғрисида» февраль ойида қабул қилинган қарорида Европарламент аъзолари Қозоғистондаги вазиятни тузатиш мақсадида «инсон ҳуқуқларини бузиш билан шуғулланувчи» давлат хизматчиларига қарши мақсадли санкцияларни таклиф қилдилар.

XS
SM
MD
LG