«Акс ҳолда, Тожикистон нефть маҳсулотлари ва суюлтирилган газ етказиб берувчилар ассоциацияси аъзолари нархлар фарқи туфайли рақобатлаша олмайдилар ва бозордан чиқиб кетишга мажбур бўладилар», дейилади хатда.
31 март куни Тожикистон парламентининг қуйи палатаси 2021 йилги давлат бюджети тўғрисидаги қонунга ўзгартишларни қабул қилди, унга кўра Давлат моддий захиралари агентлиги озиқ-овқат маҳсулотларини олиб киришда қўшилган қиймат солиғи, актсиз солиғи ва божхона тўловларини тўлашдан озод қилинди. Шу жумладан нефть маҳсулотлари ва бензин ҳам. Давлат етказиб берувчисига солиқ ва божхона имтиёзлари берилиши Тожикистон нефть маҳсулотлари ва суюлтирилган газ етказиб берувчилар уюшмаси аъзоларини хавотирга солган.
Тожикистонда бензин январь ойидан бошлаб кўтарила бошлади ва асосий ўсиш март ойидан бошланди, ҳозирда ёқилғи қуйиш шохобчаларида бензин кескин танқис бўлиб турибди.
Ижтимоий тармоқларнинг айрим фойдаланувчилари Тожикистон нефть маҳсулотларини етказиб берувчиларни атайлаб танқислик яратишда ва ёнилғи-мойлаш материаллари нархларини сунъий равишда оширишда айбладилар.
Бироқ, нефть маҳсулотларини етказиб берадиган компаниялар раҳбарлари ўз хатларида мамлакатда мотор ёқилғиси нархларининг кескин кўтарилиши «объектив сабабларга эга» деб ёзмоқдалар. Бензин нархининг кўтарилиши йил бошидан бери жаҳон бозорида нефть нархининг баррели учун 64 долларга кўтарилиши, Қозоғистондан етказиб берилмаётганлиги ва тожик валютасининг қадрсизланиши билан боғлиқ, дейди улар. Масалан, ушбу сабабларга кўра АИ-92 бензинининг нархи ушбу даврда 7,45 сомонийдан 8,50 сомонийгача, дизель ёқилғиси эса 8,10 дан 8,70 сомонийга кўтарилди.
Ёқилғи қуйиш корхоналари раҳбарларининг таъкидлашича, бензин нархи кўтарилганига қарамай, етказиб берувчиларнинг соф фойдаси 5 фоиздан ошмайди. «Ёқилғи-мойлаш материаллари импортининг умумий ҳажмида Ассоциация аъзолари таъминотининг улуши 80 фоизни ташкил этади, улар ҳар йили бюджетга 1 миллиард сомонийдан ортиқ миқдорда солиқ тўлайди», — деб ёзади мактуб муаллифлари.
Тожикистон нефть маҳсулотлари ва суюлтирилган газ етказиб берувчилар уюшмасининг иқтисодчилари ҳисоб-китобларига кўра, имтиёзлар берилгандан сўнг АИ-92 бензинининг ҳар бир литри Давлат резервлари агентлигига 2 сомонийга, дизель ёқилғисининг ҳар литри эса 1 сомоний 20 дирҳамга тушади. «Нархлардаги фарқ туфайли Ассоциация аъзолари рақобатдош бўла олмайди ва бозорни тарк этишга мажбур бўлади», — дея таъкидлашади ёнилғи қуйиш компаниялари раҳбарлари. Ҳодисаларнинг бундай ривожланишига йўл қўймаслик учун, мактуб муаллифларига кўра, Тожикистон ҳукумати нефть маҳсулотларини етказиб берадиган барча компанияларга солиқ ва божхона имтиёзларини тақдим этиши керак.
Статистик маълумотларга кўра, ёқилғи-мойлаш материалларининг умумий импортидаги Давлат моддий захиралари агентлигининг улуши қарийб 17 минг тоннани ёки 3 фоизни ташкил этади.
Тожикистон 2020 йилда 584 минг тонна нефть маҳсулотларини, шу жумладан Россиядан 532 минг тоннани импорт қилди. 2013 йилда имзоланган ҳукуматлараро келишувга биноан Россия ҳар йили Тожикистонга экспорт божлари йиғимисиз ички истеъмол учун 1 миллион тоннагача нефть маҳсулотларини етказиб беради.