Тадқиқот муаллифларининг фикрига кўра, тўғри солиқ сиёсати, аксинча, аҳолининг турли қатламлари ўртасида қашшоқлик ва тенгсизликни камайтириши керак.
Тюлейн Университетининг «Фискал сиёсатнинг Тожикистондаги қашшоқлик ва тенгсизликка таъсири» тадқиқотлари ўтган ҳафта АҚШнинг Янги-Орлеан шаҳрида нашр этилди.
Тожикистонда бюджет ва солиқ сиёсатини махсус усул — Капитални баҳолаш мажбурияти — бўйича таҳлил қилган америкалик тадқиқотчилар, мамлакат солиқ сиёсати қашшоқликнинг 5,12 фоиз пунктга (фоиз пункти) ошишига олиб келади деган хулосага келишди.
Тадқиқотда айтилишича, Тожикистонда солиқлар «камбағал уй хўжаликлари учун оғир юкга айланмоқда», «аҳолининг бой қисми эса ўз мол-мулки ва капиталидан тегишли солиқларни тўламайди».
Тадқиқотчилар, шунингдек, Тожикистон ҳукуматининг ижтимоий ёрдам дастурлари қашшоқликни камайтира олмаслигини, бунинг учун ажратилган давлат субсидиялари деярли аҳамиятсиз бўлганлиги сабабли таъкидламоқда. Улар ушбу соҳадаги вазиятни яхшилаш учун қуйидаги учта тавсиялар беришади:
- ижтимоий қўллаб-қувватлаш дастурини аниқ ва мақсадли қилиб қайта кўриб чиқиш;
- солиқ сиёсатини қайта кўриб чиқиш, прогрессив солиққа тортишни жорий этиш (бойлар кўпроқ солиқ тўлайди, камбағаллар эса камроқ тўлайди);
- манзилли харажатлар, шу жумладан, манзилли ижтимоий ёрдам учун давлат бюджетидан кўпроқ маблағ ажратиш.
Тожикистон расмийлари тадқиқот натижаларига расман изоҳ бермадилар, аммо Солиқ қўмитасининг юқори лавозимли ходими тадқиқотчиларнинг хулосаларига қўшилмаслигини айтди.
«Сўнгги йилларда Тожикистон қашшоқликни камайтириш борасида сезиларли ютуқларга эришди. Фақат сўнгги 10 йил ичида қашшоқлик даражаси 12 фоизга камайди», — деди у. Расмий маълумотларга кўра, Тожикистонда қашшоқлик даражаси 26,3 фоизни ташкил этади.
Тожикистон солиқ тизими аллақачон халқаро солиқ ташкилотлари томонидан бир неча бор танқидларга учраган.
Расмийларнинг айтишича, энди улар янги солиқ кодексини ишлаб чиқмоқдалар, улар ишонишича, тадбиркорлар бизнес юритишни анча осонлаштиради. Мустақиллик йилларида Тожикистон солиқ кодексини уч марта ўзгартирган, аммо, иқтисодчиларнинг фикрига кўра, ушбу қонунларнинг ҳеч бири бизнесни ривожлантириш учун қулай шароит яратмаган.