Ушбу оммавий ахборот воситаларининг фаолиятидаги чекловлар энди тўғридан-тўғри эфирга узатиладиган лицензиянинг амал қилиш муддатини узайтириш тўғрисидаги шартномада кўрсатилган: унда таҳририятлар Давлат телевидение ва радиоэшиттиришлар қўмитаси раҳбарияти билан ўзларининг маърузалари матнлари ва келишувларини келишиб олишлари шарт. Чет тилларидаги материаллар, шу жумладан рус тилида ва «соҳадаги ахборот соҳасида давлат сиёсати доирасида ишлаш» шарт. Ушбу ҳужжатни имзолашдан бош тортган тақдирда, телерадиоканаллар шунчаки ишлаш учун рухсатни йўқотади.
Тожикистоннинг аксарият мустақил телеканаллари ва радиостанциялари йиллик эфирга узатиш лицензияларини баҳор охири ва ёз бошларида янгилайди. Аммо бу йил Тожикистонда ўттиздан ортиқ хусусий телерадиокомпаниялар янги шартномалар намуналарини олишди.
Ҳужжатда, хусусан, бундан буён мустақил телерадиокомпаниялар ўзларининг материалларини хорижий тилларда эфирга узатилишидан олдин Тожикистон Давлат телевидение ва радиоэшиттириш қўмитаси томонидан тасдиқлаш учун тақдим этишга «мажбур» эканлиги айтилган. Шунингдек, улар ўзларининг вакилларини давлат органининг барча учрашувлари, йиғилишлари ва тадбирларига юборишлари ва «мамлакатнинг ахборот билан таъминлаш соҳасидаги сиёсатига қатъий риоя қилишлари» шарт. Бундан ташқари, ҳокимиятнинг биринчи илтимосига биноан, мустақил телерадиоэшиттиришлар давлат оммавий ахборот воситаларининг материалларини ўз эфирларида трансляция қилишлари шарт.
Юқорида айтиб ўтилганлардан ташқари, хусусий радиоэшиттирувчиларга бошқа давлатларнинг оммавий ахборот воситалари билан ҳамкорлик тўғрисида шартномалар тузиш ва уларнинг материалларини давлат қўмитасининг алоҳида рухсатисиз нашр этиш тақиқланди. Аммо барча тижорат ва фойдали лойиҳаларида улар давлат оммавий ахборот воситаларини жалб қилишлари керак.
Расмий равишда, расмийлар буларнинг барчасини «нодавлат телеканаллар ва радиостанцияларнинг иш сифатини ошириш» мақсадида қилмоқда. Аммо аслида бу Тожикистонда журналистларнинг ишлаш шароитларини ва мамлакатда сўз эркинлиги билан боғлиқ вазиятни янада ёмонлаштиради. Шу билан бирга, ҳар йили «Чегара билмас мухбирлар» халқаро нодавлат ташкилоти томонидан тузиладиган Бутунжаҳон матбуот эркинлиги индексига кўра, Тожикистон ушбу кўрсаткич бўйича 180 мамлакат рўйхатида аллақачон 162-ўринни эгаллаб турибди.
Тожикистон мустақил оммавий ахборот воситалари ассоциацияси раҳбари Нуриддин Қаршибоевнинг сўзларига кўра, хусусий телевидение ва радиостанциялар раҳбарияти ҳозиргача давлат идораси билан очиқ тўқнашувдан бош тортган, чунки уларга лицензиялар ҳозир керак. Аммо ассоциация шартномани судда бекор қилиш учун курашни давом эттиради, чунки ҳужжатнинг ўзи қонун хатига зиддир.
«Ушбу келишув қонун ости ҳужжати сифатида Тожикистон Республикаси қонунчилиги нормаларига асосланмаган ва» Телевидение ва радиоэшиттириш тўғрисида»ги қонунига зиддир, — таъкидлайди Қаршибоев. — Хусусан, халқаро ҳамкорлик ҳуқуқи ва таҳририят мустақиллигига бўлган ҳуқуқ. Телевидение ва радиоэшиттириш қўмитаси манфаатлари ҳисобга олинган ҳолда ишлаб чиқилган ва биз буни ноқонуний деб биламиз.»
Сиёсий кузатувчи ва медиа мутахассиси Абдумалик Қодировнинг таъкидлашича, сўз эркинлигини чеклаш билан бир қаторда, Давлат телерадиоқўмитаси ҳам қўлларини хусусий эгаларининг чўнтагига ёпиштиришга қарор қилди: шартноманинг янги шартларига кўра, хусусий радиоэшиттиришлар энди солиқлардан ташқари, фақатгина 1% даромадни Давлат қўмитасига беришга мажбур бўлади. Шу билан бирга, эфирга узатиладиган лицензиянинг нархи Тожикистон ҳукумати томонидан 20 мартага — йилига тахминан 1200 АҚШ долларигача кўтарилган.
Сиёсатшуноснинг фикрича, яқинда иш бошлаган Давлат телерадиоэшиттириш компаниясининг мансабдорлари шу йўл билан пул ишлашга ҳаракат қилмоқдалар.
«У ёки бу мансабдор шахс ҳокимиятга келганида, у ўзининг шахсий ва идоравий манфаатларини давлат манфаатлари билан чалкаштириб юборади ва ўз бўлимига пул жалб қилиш учун ҳар хил сабабларни ўйлаб топишни бошлайди», деб қайд этади Қодиров.
Экспертнинг айтишича, Тожикистонда содир бўлган пандемия ва иқтисодий инқирозни ҳисобга олган ҳолда, кўплаб мустақил телеканаллар ва радиостанциялар шунчаки тўловни амалга ошира олмайдилар, демак улар лицензияларидан маҳрум бўлишади.