Ташкилот мамлакат маъмурларини Қизилородадаги колонияда беш йиллик қамоқ жазосини ўтаётган Елшибаевни зудлик билан озод қилишга чақирди. Бу ҳақда 2 июнь куни Американинг Freedom Now нодавлат ташкилоти бутун дунё бўйлаб виждон маҳбусларини ҳимоя қилиб, ўтган йили Елшибоев иши бўйича БМТнинг ишчи гуруҳига мурожаат юборганида эълон қилди.
Тақдим этилган фикрлар ўзбошимчалик билан ҳибсга олиш бўйича ишчи гуруҳ томонидан 3 — 12 май кунлари Женевада бўлиб ўтган 90-сессиясида қабул қилинган, аммо қарор матни ой охирида эълон қилинган.
Freedom Now ўз баёнотида Елшибаевни қамоққа олиш ҳолатларини кўрсатиб, унинг озодликдан маҳрум этилиши ва қамоққа олиниши дастлабки уч тоифага киришини таъкидлаган, унга кўра озодликдан маҳрум қилиш ўзбошимчалик деб таснифланиши мумкин. Ишчи гуруҳ ўз қарорида Елшибаевни ҳибсга олиш ва озодликдан маҳрум қилиш бешинчи тоифага киришини кўрсатди — бу турли хил асосларда, шу жумладан иқтисодий вазият, шунингдек сиёсий ёки бошқа эътиқодлар бўйича камситиш шаклида халқаро ҳуқуқни бузганлик.
“Ержан Елшибаевни озодликдан маҳрум қилиш ўзбошимчаликдир, чунки бу Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясининг 2, 3, 7, 9, 10, 19 ва 21-моддалари ҳамда 2 (1), 9, 14, 19, 25 — моддаларига зиддир. Шу жумладан, фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг 26-моддаси ҳам бузлган. Эркинликдан маҳрум қилиш I, II, III ва V тоифаларга киради», — дейилади Freedom Now веб-сайтида жойлаштирилган ишчи гуруҳининг фикрлари матнида.
Ишчи гуруҳ «ишнинг барча ҳолатларини ҳисобга олган ҳолда» тегишли чоралар Елшибаевнинг зудлик билан озод этилиши ва унга халқаро қонунчиликка мувофиқ товон пули ва бошқа товон пули олиш учун қонуний кучга эга бўлган ҳуқуқини бериш деб ҳисоблайди. Гуруҳ, шунингдек, ҳукуматни Елшибаевни COVID-19 пандемияси ва «қамоқ жойларида таҳдид» инобатга олган ҳолда озод қилиш учун шошилинч чоралар кўришга, ҳибсга олинган шароитлар бўйича тўлиқ ва мустақил текширувни таъминлашга ҳамда судга тортишга чақирди. Ҳужжатда айтилишича, ҳукумат Ишчи гуруҳнинг 10 декабрдаги Елшибаевга оид хабарига жавоб бермади.
«Биз ишчи гуруҳнинг қарорини мамнуният билан қабул қиламиз», деди Freedom Now компаниясининг юридик ходими Адам Ледмат. — Ержан Елшибаев икки йилдан ошиқ вақтдан бери унинг тинчлик фаолиятига тўсқинлик қилишга қаратилган сохта айбловлар билан ҳибсда сақланмоқда. Биз Ержанни қамоқхонада таъқиб ва ёмон муносабатда бўлганлиги, шу жумладан узоқ вақт камерада ёлғиз сақланиши ва кутилмаганда оиласининг уйидан минглаб чақирим узоқликда жойлашган колонияга кўчирилганидан жуда хавотирдамиз. Биз Қозоғистон ҳукуматини БМТ талабларини бажаришга ва Ержанни зудлик билан ва ҳеч қандай шартларсиз озод қилишга чақирамиз.»
Ҳибсга олинган пайтда 31 ёшда бўлган Ержан Елшибоев 2019 йил февраль — март ойларида Жанаўзендаги норозилик намойишлари пайтида ҳокимият эътиборини тортди, аҳоли эса уларни иш билан таъминлаш тўғрисида расмийларга мурожаат қилди. У бошқа фуқаролар билан бирга ҳокимият биноси олдида йиғилиб, ўша пайтда мамлакат президенти бўлган Нурсултон Назарбоевга видеомурожаат қилиб, уни коррупцияда ва давлат бюджетини самарасиз бошқаришда айблади.
Милиция Елшибоевга қарши турли хил айбловлар билан бир неча бор жиноий иш қўзғатишга уриниб кўрди, натижада улар тасдиқланмади. 2019 йил 24 мартда Елшибоев «икки йил олдин содир бўлган воқеа тўғрисида суҳбат учун» норозилик намойишлари билан боғлиқ бўлмаган иш уҳун полиция бўлимига олиб кетилган. Бироқ, ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилоти таъкидлаганидек, сўроқ асосан унинг фуқаролик фаоли сифатида фаолиятига тегишли эди. Ташкилотнинг иддаосига кўра, полиция Елшибоевни “Азаттйкка интервью беришдан бош тортишга ва уни ушбу норозиликларни муҳожиратдаги мухолифат етакчиси Мухтор Аблязов молиялаштиргани тўғрисида гувоҳлик беришга мажбур қилинг», деб мажбурламоқчи бўлди. Елшибоев ҳибсга олинган ва икки кундан сўнг суд офицерларнинг талабларини бажаришни рад этганлиги сабабли ҳибсга олишга рухсат берган.
2019 йил 17 октябрда Жанаўзен шаҳар суди Елшибоевни беш йилга озодликдан маҳрум қилди. Суд уни Жиноят кодексининг 106-моддаси 2-қисмининг 7-бандида («Безорилик мақсадлари билан қасддан баданга оғир шикаст етказиш») назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбдор деб топди. Елшибоев унга қўйилган айбловни рад этди ва у ўзининг фуқаролик фаоллиги учун таъқиб қилинаётганини айтди. Фаолнинг қариндошлари ва тарафдорлари бу иш сиёсий асосга эга деб айтишади. 2019 йил август ойида ҳуқуқ ҳимоячилари Ержан Елшибоевни «сиёсий маҳбуслар» рўйхатига қўшдилар.