Минглаб афғон фуқаролари Толибон қўрқуви туфайли қочиб кетмоқдалар ва ҳар бир йўл ва имкониятдан фойдаланиб мамлакатни тарк этишмоқда. Уларнинг кўплари қўшни Тожикистонга кўчган.
Тожикистонда афғон қочқинлари ҳақида ҳозирча расмий маълумот йўқ. 7 июль куни Тоғли Бадахшон мухтор вилояти ҳокимияти қўшни давлатнинг мингдан ортиқ фуқароси минтақага келганини эълон қилди. 1,5 мингга яқин афғон аскари ҳам ўз жонидан қўрқиб Толибон жангариларидан Тожикистонга қочган. Кейинчалик Тожикистон расмийлари барча афғон аскарлари ўз ватанларига қайтарилгани ҳақида хабар беришди.
Толибон мамлакатни босиб олганидан кейин қанча афғон фуқароси Тожикистон ҳудудидан бошпана топгани номаълум. Аввалроқ «Озоди» радиоси манбалари 16 августга ўтар кечаси Афғонистон армиясининг 143 аскари Хатлон вилояти маъмурий маркази Бўхтор шаҳрига келгани ҳақида хабар берган эди.
Фаришта Ҳусайни — 27 ёшда, у таэквондо бўйича Афғонистон чемпиони. У Душанбега онаси билан келган. «Отам толиблар ҳукмронлиги даврида ўлдирилган. Толиблар акамни ҳам ўлдиришди. Мен Кобулдаги дўстларимга тез-тез қўнғироқ қиламан, уларнинг айтишича, вазият қийин ва хавотирли бўлиб қолмоқда. Одамлар Толибон охирги марта йигирма йил олдин мамлакатни бошқарганларида қандай шафқатсиз ваҳшийлар бўлганини эслайдилар», — деди Фаришта Ҳусайни 24 август куни Озоди радиосига.
Машҳур спортчи Толибон жангарилари деярли барча вилоятларни эгаллаб, пойтахтга яқинлашган пайтда Кобулдан қочиб кетган.
Яна бир афғонистонлик қочқин, Кобул университетининг юридик факультетини битирган Савсан Азизи бир ярим ойдан бери Тожикистонда. У мамлакатни тарк этди, чунки қариндошлари уни нотаниш одамга турмушга чиқармоқчи бўлишган. «Менга таҳдидлар кела бошлади ва мен бутун оила аъзоларим билан Афғонистонни тарк этишга мажбур бўлдим», дейди ёш аёл.
Савсан Азизи — 30 ёшда, у турмуш қурмаган. «Мен олган билимларимдан, шу жумладан ўз мамлакатимда аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилишдан фойдалана олмаслигимдан афсусдаман», дейди у.
Фаришта ва Савсанни келажакда нима кутаётгани номаълум. Уларда Тожикистонда қолиш шарти йўқ, учинчи мамлакатга кўчиб ўтиш осон эмас, ўз ватанига қайтиш имконсиз.
Толибон ҳаракати Кобулни эгаллаб олгандан сўнг, аҳолининг аёл қисмини ўқиш ва ишлаш имкониятидан маҳрум қилмаслигига ишонтирди. Фақат ҳижобда юриш керак бўлади. Аёллар эркаклар ҳамроҳлигисиз уйдан чиқишлари мумкин бўлади. Бундан ташқари, аёллар Афғонистоннинг бўлажак ҳукуматига кириши мумкин бўлади, деб хабар беради Озодлик радиосининг афғон хизмати Толибон маданияти комиссияси аъзоси Иномулла Саманганийга таяниб. Афғонистон давлат телевидениесига берган интервьюсида расмий аёлларни янги режим қурбонига айлантириш режаси йўқлигини айтди.
Ўтган ҳукмронлик даврида толиблар аёлларга бўяниш ва жамоат жойларида юзларини кўрсатишни тақиқлаган. Уларга радио, телевидение ва эркак қариндошларисиз саёҳат қилиш тақиқланган эди. Бундан ташқари, мусиқа, телевидение ва кино тақиқланди. Жиноятчилар жисмоний жазога тортилди.
Тожикистонда, “Мажмааи Ориено” ташкилотининг маълумотларига кўра, тахминан 6 минг афғон бор, улар орасида қочқин мақомига эга ва бошпана изловчилар кўп.