Аввалроқ, суд — айбланувчилар ва уларнинг адвокатларининг илтимосига биноан, прокурорларга пойтахтнинг Есил туман судининг «Қозоғистоннинг демократик танлови» ва “Кеше партияси» номли ҳаракатларини «экстремистик ташкилотлар» деб эътироф этган қарорларини судга тақдим этишни буюрган эди. Бироқ, 7 сентябрдаги сессияда прокурорлар ушбу суд қарорларининг матнларини судга тақдим эта олмадилар, бу жараён иштирокчиларининг ғазабига сабаб бўлди.
Айбланувчи Марат Қурбоновнинг сўзларига кўра, агар Есилский туман судининг ҚДҲ ва “Кеше партияси»ни «экстремистик» деб тан олиш тўғрисидаги қарорлари судда тақдим этилмаса, бу сиёсатлаштириш ва айбловларнинг тарафкашлигини таъкидлайди. У судланувчилар ва уларнинг адвокатлари, шунингдек судьянинг бу қарорлар билан танишиш имкониятига эга бўлишини талаб қилишда давом этди.
- Прокурорлар нафақат айбланувчилар ва уларнинг ҳимоячиларига, балки судьяга ҳам ҳурмат кўрсатишлари керак. Прокурорлар Есил туман судининг кўрсатилган қарорларини судга тақдим этмадилар, шу билан судьянинг буйруғини бажармадилар», — деди адвокат Ғалим Нурпеисов.
Судда иштирок этаётган икки прокурор нима учун суд қарорларини бермаганликларини тушунтиришмади. Судья Ернар Қосимбеков прокурорга қарорларни кейинги йиғилишда тақдим этишни буюрди.
Суд жараёни онлайн тарзда ўтказилади. 13 айбланувчидан бештаси йиғилишларда тергов изоляторининг деворидан видео ҳавола орқали қатнашади. Аввалроқ судда прокурор айблов хулосасини эълон қилган, айбланувчи ва терговчи сўроқ қилинган. Ҳозирда судья 78 жилдлик иш материалларини ўрганмоқда.
Бу иш бўйича суд жараёни 27 июлда бошланган. 13 кишининг барчаси ижтимоий ва сиёсий масалалар бўйича ўз фикрларини очиқ билдирган, тинч митинг ва ҳаракатларда қатнашган фуқаролардир. Уларнинг барчасига тақиқланган ташкилот фаолиятида «иштирок этиш», тўққизтасида ҳам тақиқланган уюшманинг «фаолиятини ташкил қилиш» айблари қўйилган.
Ҳаракатлар тарафдорлари уларни таъқиб қилишни сиёсий сабаб деб билишади, чунки ассоциациялар Қозоғистонда авторитар бошқарувни тугатиш ва парламент шаклига ўтиш мақсадини билдирган.
Қозоғистонлик ҳуқуқ ҳимоячиларининг хабар беришича, ҚДҲ ва / ёки “Кеше партияси» ҳаракатларида «қатнашиш» ва / ёки «экстремистик» гуруҳ тузишда ёки унда қатнашишда гумон қилинаётган ёки айбланаётган ва тергов қилинаётган ва ҳукм қилинган шахслар сони 300 га етиши мумкин.
Май ойидан август ойи охиригача, ҳуқуқ ҳимоячиларига кўра, камида 27 фуқаролик жамияти фаоллари судланган.
Human Rights Watch (HRW) халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти илгари таъкидлаганидек, сўнгги уч йил ичида Қозоғистон ҳукумати «ҳукумат танқидчиларини таъқиб қилиш ва таъқиб қилиш учун экстремизмда ноаниқ ва ўта кенг айбловларни қўллаш амалиётини кенгайтирди».
2021 йил 11 февралдаги резолюцияда Европалик парламентарийлар ҚДҲ ва “Каше Партияси» тарафдорларига қарши «экстремизмга қарши қонунчилик қўлланилишини» қораладилар ва Нур-Султонни «сиёсий плюрализм ва рақобатга йўл қўйишга» чақирдилар.