Одамлар элчихона олдида тунашмоқчи эди, лекин совуқ туфайли одамларни уйига олиб кетишга қарор қилинди, деди 23 сентябрь куни Озодликка фаол Байболат Кунболатули.
Унинг сўзларига кўра, элчихона яқинидаги намойишчиларни бир неча полиция ходими ва фуқаролик кийимидаги одамлар кузатган. Ҳокимият вакили томошабинлар олдига келиб, бу ҳаракат «ноқонуний» эканлигини айтди. Фаолнинг айтишича, чоршанба куни улар Қозоғистон Ташқи ишлар вазирлигига ўз талабларини баён қилган баёнот беришган. Вазирлик расмийлари «бу масалани кўриб чиқишларини» айтишди. Ташқи ишлар вазирлиги вакилидан изоҳ олишнинг иложи бўлмади.
Хитойнинг хорижий ваколатхоналари олдида бир гуруҳ фуқароларнинг Хитойдан чиқиш имконияти бўлмаган ҳолда Шинжонда бўлган ёки у ерда ҳибсда сақланаётган қариндошлари билан бирлашишни талаб қилган пикетлари 200 кундан ортиқ давом этди. Намойишлар давомида хитойлик дипломатлар ҳеч қандай рекасия бермаган.
21 сентябрдан буён Хитойнинг Олмаотадаги консуллигида ўтказилган очиқ норозилик намойиши иштирокчилари Нур-Султондаги элчихонада пикет ўтказмоқда.
Айрим намойишчиларнинг айтишича, уларнинг қариндошлари диний амалиётлар, мобил телефонларида тақиқланган WҳатсАпп мессенжери мавжудлиги ва хорижга саёҳат қилиш учун Шинжондаги «қайта тарбиялаш лагерига» юборилган. Бошқалар эса, яқинлари асоссиз айбловлар билан қамоққа ташланганини даъво қилса, бошқалар қариндошларининг Хитойдан чиқишига рухсат йўқлигини, паспортларини олиб қўйилганини айтишади.
Март ойида Хитойнинг Қозоғистондаги элчиси Чжан Сяо Қозоғистон Ташқи ишлар вазирлиги расмийлари билан учрашувда консулликда пикет ўтказаётганларнинг қариндошлари «мамлакат қонунчилигининг бузилиши билан боғлиқ жазони ўтаётган» Хитой фуқаролари эканлигини айтган. Қозоғистон полицияси номаълум митинг иштирокчиларини бир неча бор ҳибсга олди ва кейинчалик улар маъмурий ҳибсга олинди ва жаримага тортилди.
Кўплаб гувоҳлик ва ҳужжатларга, инсон ҳуқуқлари ташкилотларининг баёнотларига кўра, Хитой сўнгги бир неча йил ичида Шинжонда туб этник гуруҳларга, жумладан қозоқлар ва уйғурларга қарши қатағонларни амалга оширмоқда. Ҳуқуқларини ҳужжатлаштирилган бузилишларига ўзбошимчалик билан ҳибсга олиш, мажбурий стерилизация қилиш ва мажбурий меҳнат киради. АҚШ ҳукумати ва бир қанча Ғарб давлатлари парламентлари Хитойнинг Шинжондаги ҳаракатларини геноцид деб атади. Пекин барча айбловларни рад этади ва Шинжонда қилаётган ҳаракатларини «ички ишлар» ва «терроризм ва экстремизмга қарши кураш чоралари» деб атайди.