Иш бошланишидан сал олдин маҳаллий фаоллар европалик дипломатларга Қозоғистондаги сиёсий таъқиблар масаласини эътиборсиз қолдирмасликни сўраб мурожаат қилишди.
Дастур фуқаролик ва сиёсий эркинликлар масаласини ўз ичига олмайди ва офлайн иштирокчилар сони чекланган. Қозоғистоннинг инсон ҳуқуқлари бўйича етакчи ташкилоти бўлган Қозоғистон Инсон Ҳуқуқлари Бюроси директори Евгений Жовтис чоршанба куни эрталаб Озодликка берган интервьюсида форумга таклиф қилинганини, лекин қатнашишдан бош тортганини айтди.
Олмаотадаги йиғилишда иштирок этган Европа Иттифоқининг Инсон ҳуқуқлари бўйича махсус вакили Эамон Гилмор фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар масаласи дастурга киритилмаганига изоҳ берди: «Сиёсий муаммолар, сиёсий ҳуқуқлар, сиёсий ҳаётда иштирок этиш ҳар доим бўлган. Бу инсон ҳуқуқлари бўйича форумларимизнинг ажралмас қисми. Уларнинг аъзолари нима демоқчи бўлишларини айтишлари мумкин. Биз сўз эркинлиги тамойилига ишонамиз ва бу форум аввалги барча форумлар моделига мос келади».
Олмаотада аралаш форматда ўтказилган фуқаролик форуми пайтида бир гуруҳ фаоллар депутатларга видеомурожаат қилишди.
«Биз Қозоғистондаги барча сиёсий маҳбусларга озодлик талаб қиламиз. Биз Европа Иттифоқини демократияни бостириш учун Қозоғистонда инсон ҳуқуқлари бузилишида айбдор бўлганларга нисбатан шахсий санкциялар жорий этишга чақирамиз», — дейилади фаоллар видеосида. Фаоллар санкция киритишни талаб қилаётган шахслар орасида собиқ президент Нурсултон Назарбоев (2019 йилда «истеъфога чиққанидан кейин» у кенг ваколатларни сақлаб қолди), хавфсизлик идоралари раҳбарлари бор.
Бундан бир кун олдин фаоллар Олмаота ва пойтахтда, Европа Иттифоқи олдида ҳам шундай талабларни илгари суришган. Сешанба куни Европа Иттифоқи вакиллари Қозоғистон Президенти Қосим-Жомарт Токаев билан бўлган зиёфатда иштирок этишди. Улар кейин фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар, Қозоғистонда сиёсий сабабларга кўра таъқиблар масаласини кўтаришганми, номаълум.
Фаоллар, шунингдек, европалик дипломатларни ҳуқуқ ҳимоячилари Қозоғистонда сиёсий таъқиблар кампаниясининг апогейи деб атаган 13 фаолга қарши суд жараёнига эътибор беришга чақирди.
Халқаро ҳуқуқ ҳимоячилари кўпинча Қозоғистонни инсон ҳуқуқлари бузилиши учун танқид қилишади. Февраль ойида Европа Парламенти Қозоғистондаги инсон ҳуқуқлари аҳволига доир қарорни кўпчилик овоз билан қабул қилди. Гап инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ умумий аҳволнинг даҳшатли даражада ёмонлашуви ва фуқаролик жамияти ташкилотларига қарши репрессиялар, қамоқхоналарда қийноқ ва ёмон муомала, сўз эркинлиги ҳуқуқидан фойдалангани учун фаолларни таъқиб қилиш учун ҳукумат томонидан жиноят қонунчилигидан фойдаланилгани ҳақида гапиради.
Маҳаллий экспертлар ва ҳуқуқ ҳимоячилари резолюцияни «сўнгги йиллардаги энг объектив ҳужжат» деб аташди. Ҳужжат Европа Парламенти томонидан қабул қилингандан сўнг, Қозоғистон Ташқи ишлар вазирлиги «бу ишларнинг ҳақиқий ҳолатини бузади» ва «ташаббускор сиёсатчилар» ташаббуси билан амалга оширилганини айтди.