Тукен Эркинов Москванинг Шереметево халқаро аэропортидаги йирик ресторанда ишини сақлаб қолишга муваффақ бўлган тўрт ошпаздан бири. Умумий овқатланиш ходимларининг аксарияти харидорлар йўқлиги сабабли ишдан бўшатилди.
«Бизда 13 нафар ошпаз бор эди, аммо тўққиз нафари ишдан бўшатилди. Кўплаб фаррошлар, официантлар ва ошхона ёрдамчилари ҳам ишсиз қолди. Мен ҳали ҳам ишлаяпман, лекин маошимни тўлиқ тўлайдими ёки йўқлигини билмайман», — дейди муҳожирларнинг пул ўтказмаларига қарам бўлган қирғизистонлик Эркинов.
Бир пайтлар гавжум бўлган ресторан ҳозир деярли бўш, дейди Эркинов, чунки Ғарбнинг Украинага бостириб кириши муносабати билан Россияга киритган санкциялари туфайли аксарият халқаро рейслар бекор қилинган.
Санкциялар туфайли Россиянинг кўплаб корхоналари ходимларни ишдан бўшатишга мажбур бўлди ва аксарият Ғарб компаниялари ўз фаолиятини тўхтатди. Минглаб одамлар ишсиз қолди. Инқироз нафақат россияликларга, балки Марказий Осиёнинг Қирғизистон, Тожикистон ва Ўзбекистон каби давлатларидан келган миллионлаб меҳнат муҳожирларига ҳам таъсир кўрсатмоқда.
Тожикистонлик Зебо ва Назармамад исмли эр-хотин шу ой бошида ғарбий сотувчига тегишли Москва омборида ишсиз қолди.
43 ёшли Зебо муҳожирларнинг аҳволи янада ёмонлашишидан қўрқади, чунки ишсизлар сони кўпаяди. «Россияликлар тез орада ўзлари олдин ишлашни истамаган, малакаси паст ёки улар учун жуда оғир бўлган ишларни излай бошлайди».
Аксарият муҳожирлар хизмат кўрсатиш соҳасида, қурилишда ёки қишлоқ хўжалигида ишлайди. Кўпинча улар нисбатан кам ҳақ тўланадиган қўл меҳнати билан шуғулланадилар.
Ғарбнинг юзлаб истеъмол товарлари ишлаб чиқарувчилари ва чакана сотувчилари, озиқ-овқат тармоқлари ва энергия компаниялари Россиядаги фаолиятини тўхтатганини эълон қилди. Улар орасида Nestle, IKEA, Adidas, Nike, McDonaldʼs, Burger King, Starbucks, Exxon Mobil, BP ва Shell бор.
Ҳатто кўплаб рус компаниялари ўз фаолиятини қисқартиришга мажбур бўлишди, аэропортлар энг кўп зарар кўрди. Шереметево халқаро аэропорти халқаро ҳаво қатнови соҳасидаги чекловлар туфайли 15 мартдан бошлаб Д йўловчи терминали ишини тўхтатди. Ресторан ва дўконлар ёпилди.
Давлат матбуотига кўра, Россиянинг энг йирик аэропорти бўлмиш Шереметевода йўловчилар оқими кескин пасайиб кетди, шу сабабли унинг тўртта халқаро терминалидан иккитасини ёпиш ва учиш-қўниш йўлакларидан бирини март ойи ўрталарида тўхтатиш тўғрисида қарор қабул қилинди.
Қирғизистонлик юзлаб муҳожирлар Шереметеводаги хизмат кўрсатиш соҳасида: кўплаб кафе, ресторанлар ва аэропорт дўконларида ишлаган. Уларнинг ўнлаб одамлари ишсиз қолди. Ишларини сақлаб қолишга муваффақ бўлганлар сменалар сонини қисқартирганини айтишади.
Ижара ҳақини тўлаши ва оиласига пул жўнатиши керак бўлган кўплаб муҳожирлар беҳуда вақтлари йўқлигини айтишади.
Зебо ва унинг турмуш ўртоғи Россия жанубидаги Астрахан шаҳрида тожикистонлик муҳожир дўстлари билан боғланиб, фермерлик соҳасида ишлаш имкониятларини муҳокама қилмоқда. – Йиллар аввал Астраханда тарвуз етиштирганман, – дейди 46 ёшли собиқ ўқитувчи Назармамад. «Эҳтимол, мен Астраханга қайтаман.»
Унинг фикрича, қишлоқ хўжалиги сектори санкциялардан энг ҳимояланган соҳалардан бирига айланиши мумкин, чунки Ғарб эмбаргоси озиқ-овқат импортига зарар етказган. Россия аллақачон маҳаллий буғдой ва бошқа экинларни экспорт қилишни тўхтатган.
Айни пайтда қирғизистонлик тадбиркор, 22 ёшли Нурсултон Зулпуев инқироздан янги имкониятлар олишга умид қилмоқда.
Россия ҳукумати маълумотларига кўра, 2021 йилда мамлакатда Ўзбекистон, Тожикистон ва Қирғизистондан 7,8 миллиондан ортиқ муҳожир рўйхатга олинган.
Жаҳон банки маълумотларига кўра, ўтган йили Тожикистонда пул ўтказмалари ялпи ички маҳсулотнинг (ЯИМ) 30 фоизини, Қирғизистонда эса қарийб 28 фоизини ташкил қилган.
2021 йилнинг январь-ноябрь ойларида Марказий Осиёнинг энг кўп аҳолиси бўлган Ўзбекистонга пул ўтказмалари сифатида қарийб 7,6 миллиард доллар, яъни мамлакат ялпи ички маҳсулотининг 11,6 фоизи келиб тушди. Пулнинг катта қисми Россиядан юборилган.