Қирғизистон Чегара хизмати вакилларига кўра, аввалроқ сешанба ва пайшанба кунлари Қора-Сув бозорига кўп сонли одамлар ташриф буюргани сабабли шу кунларда чегарани 15 минг киши кесиб ўтган. Ҳафтанинг қолган кунларида ўзбек-қирғиз чегарасини кесиб ўтишни хоҳловчилар сони бир неча баробар кам бўлган.
Озодлик журналисти 14 июнь куни «Дўстлик» назорат-ўтказиш пунктида бўлиб, эрталаб соат 9 дан кечки 22 га қадар чегарадаги вазиятни кузатди.
Чегарадан ўтаётган ўзбеклар орасида икки тоифадаги одамлар айниқса эътиборни тортади – улар Қора-Сув бозорига товар сотиб олиш учун келган савдогарлар ва юк кўтарувчилар, уларнинг асосий қисмини савдогарларнинг молларини олиб ўтиб кун кечираётган аёллар ташкил этади.
Чегарадаги тирбандлик ва тиқилинч, чегарачиларга кўра, баъзида одамлар ўртасида жанжалларга, навбат тартиби юзасидан келишмовчиликларга сабаб бўлади.
Савдогар ва ҳаммол аёлларнинг айтишича, ўз юкини божхона тўловисиз чегарадан олиб ўтмоқчи бўлган тадбиркор юк кўтарувчилар билан юк ҳажмидан келиб чиқиб, гоҳ якка, гоҳ гуруҳ бўлиб тўловни келишиб олади.
Нархни келишиб олган тадбиркор юк кўтарувчини суратга олади ва бу суратни чегаранинг Ўзбекистон томонидан юкни олиб кетаётган шеригига юборади. Бир юкловчи аёл чегарадан ўртача 15-25 килограмм юкни олиб ўта олади. Асосан, аёл ҳаммоллар кунига бир марта, эпчиллари эса кунига икки марта чегарадан ўтиши мумкин.
Ўзбек-қирғиз чегарасидан асосан юк кўтарувчилар кийим-кечакларни, баъзан эса маиший техника – телевизор ва чангютгичларни олиб ўтади. Совуқ мавсумда Россияда ишлаб чиқарилган шоколад ва бошқа турдаги қандолат маҳсулотлари чегарадан олиб ўтилади.
Айрим юк ташувчи аёлларга кўра, улар яқинда чегарадан шакар олиб ўтмоқчи бўлган, бироқ қирғиз чегарачилари шакар экспортига тақиқ борлигини айтиб, ҳатто икки килограмм шакарни ҳам олиб ўтишни тақиқлаган.
Ўзбекистонлик юк кўтарувчи аёллар кунига ўртача 15-20 АҚШ доллари ишлаб топишларини маълум қилишди. Шу билан бирга, уларнинг баъзилари қўлларида кичик болалар билан ишлашга мажбур.
Ўзбек-қирғиз чегарасида ишлаётган юк кўтарувчиларнинг асосий муаммоси паспорт билан боғлиқ. Ҳаммол аёллар ҳар куни ёки ҳафтада бир неча марта чегарани кесиб ўтиши сабабли уларнинг паспортларида виза саҳифалари тезда тугайди. Аёлларга кўра, шу сабабдан йилига икки марта паспортини алмаштиришга тўғри келади.
14 июнь куни исмини ошкор қилишни истамаган ўзбекистонлик тадбиркор аёл Қирғизистондан 100 та печь сотиб олганини айтди. Унинг сўзларига кўра, бу давлатдаги печлар қўшни Ўзбекистонникидан 30-40 фоизга арзон.
Ўзбек-қирғиз чегарасини тез-тез кесиб ўтувчи фуқароларнинг яна бир гуруҳи ўзбекистонликлардир, улар ўз томорқаларида етиштирилган мева-сабзавотларни Ўш шаҳри бозорларига олиб келишади.
Ўзбекистон-Қирғизистон чегарасидаги «Дўстлик» назорат-ўтказиш пункти орқали доимий равишда ўтаётган фуқароларнинг яна бир тоифаси Ўш аэропорти орқали транзит йўлда Россияга ўқиш ёки ишлаш мақсадида учиб келаётган ўзбекистонликлардир. Бухоролик бир кишининг айтишича, Ўшдан Россияга самолёт чиптаси анча арзон.
- Россияга учиш учун Бухородан Ўшга келдим ва шу ерда самолёт чиптасини олдим. Чунки Ўзбекистонникидан 100-150 долларга арзон”, - дейди исмини айтишни истамаган суҳбатдошимиз.
Ўзбек-қирғиз чегарасидан ўтаётган яна бир гуруҳ ўзбеклар бўлиб, уларнинг фарзандлари Қирғизистондаги олий ўқув юртларида таҳсил олади. Исмини айтишни истамаган, лекин Намангандан Ўшга кетаётганини айтган суҳбатдошимизга кўра, у ҳар 3-4 ойда Қирғизистонга келиб, фарзандига университетда ўқиш учун контракт тўлаб туради.
Бундан ташқари, Ўзбекистон-Қирғизистон чегарасидаги «Дўстлик» назорат-ўтказиш пунктида қўшни давлатда яшовчи қариндошларини кўриш учун чегарани кесиб ўтаётган икки давлат фуқароларини, иш юзасидан тез-тез чегарадан ўтаётганларни, чет эллик сайёҳларни учратиш мумкин.