Россиянинг Украинага қарши давом этаётган ҳарбий тажовузи муносабати билан Ғарбнинг Москвага қарши жорий қилган санкциялари доирасида Европа давлатлари энергетика бозорида юзага келган асоратларга ечим изламоқда. Туркиянинг туркман газини импорт қилиш нияти ҳақидаги баёнотлари Европанинг Россия гази ўрнига муқобил йўл топишга уринишлари билан бир вақтга тўғри келди.
Туркия вице-президенти Фуат Октай 1 июль куни Ашхободга ташриф буюриб, Туркманистон президенти Сердар Бердимуҳамедов билан учрашди.
Учрашув якунида Туркиянинг юқори мартабали расмийси туркман газини Туркияга ташишнинг учта варианти кўриб чиқилаётганини айтди.
“Булар қуйидаги учта муқобил: Каспий бўйлаб TANAP линиясидан фойдаланиш, SWAP келишуви ёки денгиз орқали қувур линиясига ўтиш. Тайёргарлик ишларини якунлашга жуда яқин эканлигимизни эълон қилишдан хурсандман”, — дея вице-президент сўзларини келтирган Туркиянинг Анадолу нашри.
ТАНАП газ қувури Европа комиссияси ташаббуси билан яратилган Жанубий газ транспорт коридорининг асосий таркибий қисми ҳисобланади. Жанубий газ транспорт коридорига Транс-Анадолу қувур линиясидан (TANAP) ташқари, Жанубий Кавказ газ қувури ва Транс-Адриатик газ қувури (ТАP) киради. Туркманистондан Транскаспий газ қувури лойиҳаси амалга оширилса, у Трансанадолу линиясига уланиши мумкин.
TANAP газ қувури Озарбайжон газини Грецияга етказиб беради. Грециядан эса бу линия TAP газ қувурига уланади ва шу тариқа Озарбайжон гази Албания, Болгария, Италия ва бошқа марказий Европа бозорларига етказилади. TANAPнинг ўтказиш қуввати йилига 15 миллиард куб метр газни ташкил этади, TAP эса 10 миллиард куб метр газни ўтказишга қодир.
Туркия вице-президенти TANAPдан ташқари туркман газини сотиб олишнинг яна иккита вариантини тилга олди.
Туркманистон газини TANAP линияси орқали ташиш истиқболлари Транскаспий газ қувури лойиҳасини амалга оширишга боғлиқ. Кузатувчилар бу лойиҳанинг истиқболларига оптимистик эмас, чунки Россия ва Эрон эҳтимолий экологик хавфларни айтиб, бунга қарши чиқмоқда.
Шунинг учун бўлса керак, Туркия туркман газига қизиқиш билдирар экан, уни ўз ҳудудига етказиб бериш учун яна иккита муқобил йўлни илгари сурмоқда.
Улардан бири своп етказиб беришдир. Туркия ва Туркманистон ўртасидаги алмаштириш схемаси бўйича газ етказиб бериш режасига Эрон ва Озарбайжон киради. Ушбу схема бўйича Туркманистон Туркия учун мўлжалланган газни Эронга юборади ва улар ўз навбатида худди шундай ҳажмдаги газни Озарбайжонга жўнатади ва у ердан Туркияга йўналтирилади. Мутахассислар фақат Эрон, Туркия ва Туркманистонни ўз ичига олган своп битими вариантини истисно қилишмайди.
Туркманистондан газ етказиб беришнинг учинчи варианти эса уни суюлтирилган ҳолда Каспий денгизи орқали Озарбайжонга, у ердан эса қувурлар орқали Туркияга ўтказиш ғоясидир.