25 октябрь куни эълон қилинган баёнотда гуруҳ Мишелни инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ вазият бўйича "Европа Иттифоқи сезиларли тараққиёт кутаётганини билдиришга" чақиради.
Мактуб Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро ҳамкорлик ташкилоти (ИҲХХ), Инсон ҳуқуқлари бўйича Қозоғистон бюроси, Марказий Осиёда инсон ҳуқуқлари ассоциацияси (МОИҲА) ва Инсон ҳуқуқлари бўйича Туркман ташаббуси (ИҲТТ) томонидан имзоланган.
Бу ноҳукумат ташкилотлар ўзларининг қўшма мактубида Европа Кенгаши раҳбаридан Қозоғистон, Тожикистон ва Ўзбекистонда жорий йилда содир бўлган йирик инқирозлар чоғида “инсон ҳуқуқларининг жиддий бузилишларини текшириш бўйича зудлик билан, холис ва самарали чоралар кўриш”ни ҳамда жавобгарликка тортишни сўрашади.
Таъкидланганидек, “ноаниқ шароитда тегишли мамлакатлар ҳукумати сиёсатига қарши тинч оммавий норозилик намойишлари Қозоғистонда, Тожикистоннинг Тоғли Бадахшон мухтор вилоятида, Ўзбекистон таркибидаги Қорақалпоғистон Мухтор Республикаси ва бошқа вилоятларда зўравонлик ва ҳуқуқ-тартибот идоралари ва намойишчилар ўртасидаги тўқнашувларга айланиб кетди”.
Натижада, таъкидланганидек, "кўп сонли одамлар" ҳалок бўлди, яна кўплар яраланди ва тегишли мамлакатлар расмийлари "намойишлар ва тартибсизликларни тўхтатиш учун қаттиқ чоралар" кўрди. Шу билан бирга, “ортиқча куч ишлатиш, ўзбошимчалик билан ҳибсга олиш, қийноқлар ва шафқатсиз муносабатда бўлиш, қонун ҳужжатларини бузиш ва бошқа инсон ҳуқуқларини бузиш ҳолатлари кенг тарқалган”. “Бугунга қадар ушбу уч давлат расмийлари ушбу даъволар бўйича мустақил, шаффоф ва ҳар томонлама текширув ўтказмаган ва қонунбузарликлар учун жавобгарларни жавобгарликка тортмаган”, — дейилади тўрт нодавлат ташкилотнинг қўшма баёнотида.
Ҳуқуқ ҳимоячилари Мишелга йўллаган қўшма мактубида бундай чоралар адолатни таъминлаш, халқ норозилигини юмшатиш ва "янги тартибсизликларнинг олдини олиш" учун муҳим аҳамиятга эга эканлигини таъкидлайди. Ташкилотлар сентябрь ойида Қирғизистон ва Тожикистон ўртасидаги чегарада содир бўлган, “ўнлаб одамларнинг ҳаётига зомин бўлган ва маҳаллий ҳамжамиятларга ҳалокатли таъсир кўрсатган” қуролли можаро юзасидан мустақил халқаро тергов зарурлигини таъкидламоқда.
Марказий Осиёда “ўз фикрларини очиқ ва эркин ифода этганликлари, бирлашиш ва йиғилишлар эркинлиги ҳуқуқидан фойдаланганликлари учун қасос сифатида” ҳибсга олинган ва судланган ушбу ва бошқа шахслар атрофидаги вазият ҳақида гапиринг. “Бу уларга нисбатан халқаро адолат меъёрлари ва қонуний жараёнга зид равишда ўтказилган суд жараёнларига сабаб бўлди”, — дейилади баёнотда.
Қозоғистон ва ундан ташқаридаги ҳуқуқ ҳимоячилари ва фаоллари Мишел Қозоғистонга ташрифи чоғида, хусусан, мамлакатдаги инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ вазиятга баҳо беради, деган умидда эканликларини билдиришди. Европа Иттифоқи ва Қозоғистон ўртасидаги Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битим ўнлаб соҳаларда, жумладан, иқтисодиёт ва савдо соҳасида ҳамкорликни кўзда тутади. Ҳуқуқ ҳимоячилари унинг шарти мамлакатда инсон ҳуқуқлари ва фуқаролар эркинликларига риоя қилиш бўлиши кераклигини бир неча бор таъкидлаган.
Расмий маълумотларга кўра, январь воқеаларида – йил бошида бир қанча шаҳарларда ҳукуматга қарши оммавий намойишлар тартибсизликларга айланган, хавфсизлик кучлари ўт очган – 238 киши ҳалок бўлган. Улардан олти нафари қийноққа солинган. Расмийлар дастлаб намойишчиларни намойишчилар деб атаган, кейин эса “бузғунчи кучлар” ва «террорчилар» деб эълон қилган, бироқ далиллар келтирмаган. Минглаб одамлар ҳибсга олинган. 800 дан ортиқ киши асосан озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазоларга тортилди. 300 га яқин маҳбус ҳали ҳам суд қарори чиқмагунча ҳибсда.