Йиғилиш тафсилотидан хабардор манбанинг сўзларига кўра, ИИВ ва ДХХ раҳбарлари ҳам иштирок этган йиғилишда Арипов ушбу қарорни "янги жорий этиладиган дунёвий давлатчилик концепцияси" билан тушунтирган.
Айни пайтда Бош вазир ушбу жараёнда "одамларнинг ҳиссиётларини инобатга олиш, аҳоли орасида эҳтимолий жанжалларнинг олдини олишга қаратилган тушунтириш ишларини олиб бориш" муҳимлигини таъкидлаган.
Ариповнинг ҳукумат масжлисидаги сўзларини Озодликка бир-биридан мустақил Ўзбекистон ҳукуматига яқин икки манба тасдиқлади.
Улардан бирининг изоҳ беришича, бузилиши ёки ишлаб чиқариш учун тадбиркорларга берилиши ҳақида сўз бораётган бу объектлар аҳоли маблағлари ҳисобидан қурилган, ташкилот мақомига эга бўлмаган ва солиқ тўламайдиган объектлардир.
Унинг таъкидлашича, бош вазир масаланинг ҳассослиги ва одамларнинг эҳтимолий норозилигининг олдини олиш учун аҳоли орасида тушунтириш ишларини олиб бориш ҳақида махсус топшириқ берган.
Озодлик гаплашган ўзбекистонлик уламолардан бири ҳукуматнинг рўйхатга олинмаган масжидларни бузиш ёки тадбиркорларга бериш қароридан хабари йўқлиги, бу каби қарорлардан, одатда "унинг ижроси бошлангандан сўнг хабар топишлари"ни айтди.
Унинг айтишича, бу каби тажриба Ўзбекистонда янгилик эмас.
"Олдинги президент даврида ҳам шунақа ишлар бўлган эди. Рўйхатдан ўтмаган масжидларни ишлаб чиқаришга, тадбиркорга, унга-бунга берасан, деган топшириқ бўлган. Масжидларни дўкон, одамларга яшаш жойи қилиб беришган. Кўпини тадбиркорларга берворган. Бу масжидлар аҳолининг пулига савоб учун қилинган нарсалар эди. Аҳолидан сўраш керак эди аслида", дейди Озодлик билан микрофонсиз суҳбатда ўзбекистонлик уламо.
Унинг сўзларига кўра, кўпинча аҳоли вакиллари масжидни ҳашар йўли билан қуриб қўйишади ва уни рўйхатдан ўтказиш ҳақида кейин ўйлайдилар. Баъзида эса эскидан мавжуд, аммо ёпиқ турган масжидларни қайта очишга ҳаракатлар бўлади.
2018 йил майида Дарё.уз нашри давлат хабар агентлиги ЎзАга иқтибос билан Тошкентда рўйхатдан ўтган жомеъ масжидлардан ташқари ташкилот мақомига эга бўлмаган 65 та маҳаллий масжидлар мавжудлиги ҳақида ёзган.
Тошкент шаҳар ҳокимининг жамоат ва диний ташкилотлар бўйича ўринбосари Шуҳрат Турдиқулов намозхоналарни маҳаллий масжид сифатида рўйхатдан ўтказиш учун «Ўзбекистон республикасида диний ташкилотларни давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби тўғрисида»ги қарорга асосан тегишли ҳужжатлар тўпланиб, вазирликга тақдим этилиши, Адлия вазирлиги тасдиқлагач, Тошкент шаҳар ҳокимияти кўриб чиқиши"ни айтган.
Мулозимга кўра, "Вазирлар Маҳкамаси қарорида масжид рўйхатга киритилиши учун белгиланган тартиблар кўрсатилган. Унга кўра ён атрофдаги масжидлар орасидаги масофа, ёнғин хавфсизлиги, диний ташкилотнинг номи, тури, манзили, қайси динга мансублиги, мақсади, вазифалари ва фаолиятининг асосий турлари ҳақида маълумотлар тўпланиши керак. Барча ишлар, ҳужжатлар тўлиқ тақдим этилса ва улар асосли бўлса, рўйхатдан ўтказилиши шарт".
Ўзбекистон Мусулмонлари диний идораси маълумотига кўра, 2023 йил январь ҳолатига мамлакатда 2118 та масжид фолият кўрсатган.
Муқояса учун - 2022 йил ноябр ҳолатига 13,3 миллион мусулмон аҳолиси яшайдиган Қозоғистонда масжидлар сони 2788 тани ташкил этади.
Ўзбекистоннинг йирик шаҳарларида мусулмонлар Жума ва Ҳайит намозларида жой етишмаслигидан кўчаларда намоз ўқишади.
Мирзиёев ҳокимиятга келгач мамлакатда ўнлаб янги масжид очилган ва азон чақирганда овоз кучайтиргичлардан фойдаланишга рухсат берилган. Аммо сўнгги пайтларда диний эркинликлар доираси торайиб бораётгани кузатилади.