Россия ҳукуматига оид ўз тасарруфидаги ҳужжатга таянган агентлик келажакда Россияда шу каби ўнлаб янги қамоқхона қурилиши режаланаётганини қайд этган. Бу қамоқхоналарда, иддаога кўра, ҳам ҳарбийлар, ҳам оддий фуқаролар сақланади. Associated Press маҳкумларга нисбатан шафқатсиз муносабатда бўлиш Женева конвенциясини бузиш эканини урғулаган.
Россия расмийлари ҳозирча бу мақолага муносабат билдирганларича йўқ.
Агентлик украиналик собиқ ҳарбий асирлар ва маҳкумлар, қўлга олинганларнинг оилалари, Украина разведкаси ходимлари билан ўнлаб суҳбат ўтказгани ҳамда сунъий йўлдошдан олинган тасвирлар, ҳужжатлар, Қизил Хоч ташкилоти хатлари, ижтимоий тармоқларда чиққан материалларни таҳлил қилиб чиққан. AP кўплаб одам украин тилида сўзлашгани учун ёки ишғол этилга ҳудудда бўлгани учун қўлга олингани ҳамда кўпинча айблов эълон қилмасдан, ҳибсхонага тиқилганини аниқлаган. Бошқалар эса террорчи, комбатант ёки “махсус ҳарбий амалиётга (Россия расмийлари Украинадаги урушни шундай деб аташади) қаршилик кўрсатаётган” шахс сифатида ҳибс этилган.
Агентлик мухбирлари сўзлашган собиқ маҳбусларнинг ҳаммаси қийноққа тутилганларини айтишган: бу қийноқлар калтаклаш, бирор аъзосини синдириш, электр токи ёки бўғиш орқали қийнаш кабиларда акс этган. Кўпчилик ўлимларга гувоҳ бўлганини иддао қилган.
БМТнинг Россия босқини қабатида фуқаровий шахсларнинг қўлга олинишига оид июнь ойида ёйинлаган ҳисоботида ҳам қийноқ ва шафқатсиз муносабат ҳақида сўз борган эди. БМТ тадқиқотида келтирилган маълумотларга кўра, қийноқлар ҳақида сўралган маҳбусларнинг 90 фоиздан зиёди баҳс этган.
Associated Press қўлга олинган юзлаб одам окоп ёки мурдалар учун қабр қазишга мажбур қилинганини ҳам аниқлаган.
Кейинчалик бу маҳкумлар россиялик аскарларга алмаштиришга қўлланилган, ваҳоланки, халқаро ҳуқуқ фуқаровий шахсларни ҳарбий асирларга алмаштирилишини тақиқлайди, дея қайд этган агентлик.
Ҳозирда Россия қамоқхоналарида қанча украиналик сақланаётганини аниқлаш имконсиз. Россия фуқаровий шахсларни тутиб турганини инкор қилиб келади. Киев тахминича, Россия қамоқхоналарида Украинадан бўлган тақрибан 10 минг нафар фуқаровий шахс сақланмоқда. AP билан суҳбатлашган Gulagu.net лойиҳаси асосчиси, ҳуқуқ фаоли Владимир Осечкиннинг ҳисоб-китобига кўра, Россия камида 8 минг нафар фуқаровий шахсни тутиб турибди.
Агентлик ҳозирда ишғол этилган ҳудудларда украиналиклар сақланаётган камида 63 та (БМТ маълумотига кўра эса 125 та) қамоқхона ёки унга муқобил бўлган маскан (янги қамоқхона корпусларидан ахлат босган ертўлаларгача) мавжудлигини аниқлаган. Бундан ташқари, АР украиналикларни Россия қамоқхоналарига йўллаш бўйича кўплаб ҳолатларни (камида 40 та ҳолат) ҳужжатлаштирган. БМТ ҳисоботида 37 та ана шундай ҳолат аниқлангани баён этилган.
АР собиқ асирлар, Украина Инсон ҳуқуқлари бўйича медиа-ташаббуси ва Россиянинг Gulagu.net ҳуқуқбонлар гуруҳидан олинган маълумотлар асосида қамоқхоналар харитасини чоп қилган.
Euronews маълумотига кўра, ўзаро урушаётган икки давлат ўртасидаги асир алмашувлари чоғида ҳарбийлар билан бирга Украинага қарийб 400 нафар фуқаровий шахс қайтган.