Тадбиркорларнинг айтишларича, маҳаллий ҳокимларнинг қатъий топшириғи билан барча давлат ва хусусий объектларни панеллаштириш мажбурий тарзда амалга оширилмоқда.
Давлат объектларига қуёш панеллари ўрнатиш бюджет ҳисобидан, тадбиркорларга эса ўз маблағи ҳисобидан амалга ошириляпти.
Қуёш панели ўрнатишни истамаган озиқ-овқат дўконлари электр энергиясидан узиб ташланиши оқибатида совиткич ва музлаткичлардаги маҳсулотлар айниб қолганидан тадбиркорлар катта зарар кўрмоқда.
Тадбиркорларнинг айтишларича, улар қуёш панелларини ўрнатиш учун фақат ҳокимлик тавсия қилган МЧЖлар билан шартнома тузишга мажбур бўляпти.
Хитойдан келтирилган бу қуёш панелларининг узоқ муддат ишлашига ҳеч ким кафолат бермаяпти. Тадбиркорларнинг сўзларига кўра, бу тадбир ҳам президент Мирзиёевнинг аввалги тадбирлари сингари кампаниябозлик бўлиб, электр энергияси тақчиллигини бартараф қилолмайди ва ҳукуматга яқин бўлган қайсидир бир монополистнинг манфаатидан бошқа нарсага хизмат қилмайди.
Фарғона шаҳридаги давлат ташкилотларининг кўпига қуёш панеллари қўйиб чиқилди. Уларни ўрнатишга кетган харажат давлат бюджети ҳисобидан қопланди.
Ҳокимлик энди тадбиркорлардан ҳам қуёш панеллари ўрнатишни талаб қила бошлади. Бу ҳақдаир-биридан мустақил икки манба хабар қилди.
Исми сир қолишини сўраган тадбиркорлардан бирининг айтишича, қуёш панели ўрнатишдан бош тортган тадбиркорларнинг дўконлари электр энергиядан узилмоқда.
Тадбиркорнинг айтишича, у 1 квт энергия берадиган панел ўрнатган:
“Бизга умумий қиймати 15 миллион сўмга тушди. Банкдан 24 фоизлик кредит олдик. Ҳокимиятга таниш бир фирма бор экан, ўша қўйиб беради, деди. Аммо у қиммат қўяди экан. Ўзимиз бозордан уста топиб ўрнатдик. Аккумулятор қўйганмиз, нари борса бир-бир ярим соатга етади. Энди каттароқ ва қимматроқ аккумулятор олсангиз икки-икки ярим соатга, фақат лампочканинг ўзига етади экан холос".
Тадбиркорнинг сўзларига кўра, қуёш панелларини бу ишнинг мутахассислари эмас, балки бунга алоқаси бўлмаган таъминотчилар ўрнатиб беряпти.
Қашқадарё вилоятидаги давлат ташкилотларидан бирида ишлайдиган, исми сир қолишини сўраган мутахассиснинг айтишича, қуёш панели ўрнатувчиларда танлаш ҳуқуқнинг йўқлиги ҳам бу соҳа монополист қўлида эканлигидан дарак беради.
Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев жорий йилнинг 16 февралида “2023 йилда қайта тикланувчи энергия манбаларини ва энергия тежовчи технологияларни жорий этишни жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” қарор қабул қилган эди.
20 февралда эса ташкил этилган "Yashil Energiya" МЧЖ март ойида ижтимоий соҳа объектлари ва давлат идораларида қуёш панелларини ўрнатиш учун қарийб 2 трлн сўмлик танлов ўтказди.
Бу тендерларни жамоатчиликка номлари таниш бўлмаган бир қанча МЧЖлар ютиб олгани айтилди.
Жорий йил июль ойи давомида ўтказилган юзлаб тендер савдоларини ўрганиб чиққан “Kun.uz” нашри шубҳали ҳолатларни аниқлади.
Айрим тендер савдоларида буткул бошқа соҳага ихтисослашган фирмалар ғолиб деб топилган. Бу борада тажриба орттирган компаниялар арзон нарх таклиф қилганига қарамай, уларнинг “елкасига қуёш тегмаган”.
Хоразм ва Сирдарё вилояти фавқулодда вазиятлар бошқармалари учун 300 kW қуёш фотоэлектр станцияларини ўрнатиш бўйича 3 млрд сўмлик тендерда ҳам “улоқ”ни энергетика соҳасида тажрибага эга фирмалар бир четда қолиб, улгуржи савдо ширкати илиб кетган.
“Get-Green Energy Trade” МЧЖ 4 ой олдин ташкил этилган. Бугунги кунгача, etender.uzex.uz платформасидаги маълумотларга эътибор қаратилса, на қуёш фотоэлектр станцияларини ўрнатиш билан боғлиқ ва на ўз фаолиятига доир тендерларда иштирок этган. Танлов комиссияси қарийб 3 млрд сўмлик лойиҳани унга “совға” қилган гўё”, деб ёзган “Kun.uz”.
Тендердаги эҳтимолий қинғирликлар миллиардлаб сўмлик қуёш панелларининг ўрнатилиш сифати ва хизмат кафолатини ҳам шубҳа остига қўяди. Қолаверса, бюджет маблағи коррупцион схема асосида ўзлаштирилмаяптими деган хавотирли саволларни уйғотади.
Суриштирувда қуёш панели ўрнатиш учун тендерлар холис ўтказилаётгани шубҳа остига олинган бўлса-да, бу панеллар Ўзбекистонга қайси давлатлардан кимларга қарашли фирмалар томонидан олиб кирилаётгани, келтирилаётган маҳсулотларнинг сифати нақадар талабга жавоб бериши каби масалаларга дахл қилинмаган.