Шу йилнинг июлидаги ҳодиса ортидан уларнинг кичиги ётоққа михланиб қолган. ИИБ ака-укаларнинг қийноққа солинганини инкор қилмоқда.
Бу шикоят Озодликка Ўзбекистонда қийноқдан бўлган ўлим учун масъул шахсларга жавобгарлик кучайтириш тўғрисидаги қонун лойиҳаси муҳокама қилинаётган бир пайтда келди.
12 августдан 27 августгача муҳокамага қўйилган лойиҳа ушбу жиноятни содир этганларга 8 йилдан 10 йилгача қамоқ жазосини назарда тутади.
Бу Шавкат Мирзиёев президентликка келганидан буён қийноққа қарши қабул қилинган ўнлаб қонун ва қарорларнинг навбатдагисидир.
Инсон ҳуқуқлари ва жамоатчилик фаоллари сўнгги бир неча йил ичида айнан панжара ортига қисқа муддатга ташланган шахслар ўлимининг ортиши - катта ваъдалар билан қабул қилинган қонунлар аслида амалда ишламаётгани исботи, демоқда.
Бу йилги улоқ мавсумига қаттиқ ҳозирлик кўраётган полвон чавандоз Боймурод Ёқубов ИИБ ҳибсхонасидан чиққанидан бери ётоқда. 29 яшар чавандоз қишлоғида "Бойка" лақаби билан танилган.
Довруғи Денов туманидан ошиб, Сурхондарёга ёйилган. У асосан от спорти ва кураш билан шуғулланади. Ҳар йили кузда бўладиган улоқнинг марказида у турарди.
Икки ой муқаддам туну кун улоққа ҳозирлик кўриб юрган чавандоз Бойка энди қачон оёққа туришини ҳам билмайди.
Уни шу йилнинг 17 июлида ички ишлар ходимлари уйидан олиб кетган, Денов тумани ИИБсида ўласи қилиб калтаклашган ва натижада ҳибсхонадан тўғри жарроҳнинг столига тушган:
“Ярим соатлар, қанча минутлар урди. Кейин акам ўзини менинг устимга ташлади. “Урманглар буни”, деб устимга ўзини ташлади. Кейин акамни бошини деворга қўйиб, уни уришди. Кейин, акамни ургандан кейин яна мени урди. Акам яна ўзини менинг устимга ташлади, кейин яна акамни урдилар. Кейин электрошокернинг менинг бошимга қўйиб, урди. Ҳеч сабабсиз, бирор нарсани сўрамасдан, фақат урди. Ҳеч ким йўқ эди, акам бўлмаганда, ўлдирармиди балки... Шунақа нарсани ҳис қилдим-да, акам бўлмаса ўлдирармиди, деб ўйладим”.
Айтишича, ИИБдаги ҳодиса юз берган кечанинг эртасига суд уларни 7 суткага ҳукм қилган, аммо улар ёки яқинларининг қўлига на ҳукм ва на бошқа ҳужжат берилган.
Оғир аҳволдаги ака-ука ҳибсга ташланган. Ҳибсдаги кунларини акаси Жамшид туш каби, деб хотирлайди:
“Ҳеч нарсадан хабаримиз йўқ, мана шундай бир пайтда бизни уйимиздан олиб чиқиб кетишяпти. Биз тортишувда бўлмаганмиз, муштлашувда бўлмаганмиз… Укам ўлиб қолади, деб қўрқдим. Тўрт кун ичаги нима қилиб, 50 хил дард кирди-да бу болага… Қон қусади, овқат ея олмайди, фақат чириллаб ётди. Бир пайт қорни шишишни бошлади. Кейин укам менга қараб: “Ака, энди ўламан. Биламан буни, ўлик нималари келяпти”, деди”.
Ёқубовлар даъвосича, шу кунгача Денов туман ИИБ бу ака-ука нега қўлга олингани-ю нега судланганига оид расмий ҳужжат тақдим этмаган.
Уларни чақиртирган ИИВ ходимлари бир тўйда муштлашув бўлгани, унда Ёқубовларнинг бир қариндоши иштирок этгани ва шунинг учун бу ака-укадан ҳам кўрсатма олиш мақсадида улар ИИБга чақиртирилганини айтишган.
Ёқубовлар Озодликка тақдим қилган тиббий ҳужжатларда Боймуроднинг "ички ишлар ходимлари урди", деб шикоят қилгани қайд этилган. Аммо, у олган жароҳатлар калтаклаш натижасида содир бўлгани ҳақида бирон қайд йўқ.
Боймурод Ёқубовга “ўткир гангренозли тешилган аппендицит” деб ташҳис қўйилган. Жамшид Ёқубовнинг эса умуртқа поғонасида деформация қайд этилган, аммо бу қандай ҳосил бўлгани айтилмаган.
Ака-укаларнинг иддаосича, улар тан жароҳатларини ИИБ ҳибсхонасида олгани учун маҳаллий шифокорлар буни ҳужжатларда акс эттиришдан тийилмоқда.
Бу сўнгги пайтларда Ўзбекистон ички ишлар идораларида юз бергани айтилаётган навбатдаги қийноқ иддаоларидир.
Кўпинча ИИБ қийноқ қўллаганига оид даъволарни тўлиқ инкор қилади ва ходимларнинг қийноқ қўллаганини ёпишга уринишлар кузатилади.
Президент Шавкат Мирзиёев 2016 йилда ҳокимиятга келганида ҳуқуқ-тартибот идоралари, хусусан куч ишлатар тузилмаларни ислоҳ қилиш ҳамда қийноқларга тўлиқ барҳам беришни ваъда қилган.
Халқаро ташкилотлар сўнгги йилларда Ўзбекистонда қийноқлар яна кўпайганидан жиддий хавотир билдирмоқда.
Жумладан, Ҳюман Райтс Уотч (HRW) халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти шу йил 24 май куни эълон қилган ҳисоботида Ўзбекистоннинг вақтинча тергов изоляторлари ва қамоқхоналарида қийноқлар давом этаётганини қайд этди.
АҚШ Давлат департаменти ҳам бу йилги ҳисоботида куч ишлатар тизимлардаги қийноқ ва таҳқирларга алоҳида эътибор қаратган.