Ссылки доступа

Моҳиёни мурда ва ҳавои ифлос: Ширкатҳои чинӣ тилоро мегиранд, заҳрро мемонанд


Аз тамоми фоидаи корхонаи чинии истихроҷи тило ба қариб 150 сокини деҳаи Хумгарони Панҷакент ҳавои ифлосу олуда ва партовҳо насиб мегардад.

“Мо дар ин ҷо чӣ хел зиндагӣ кунем, вақте об ва ҳаво заҳролуданд?” Суол медиҳад яке аз онҳо. “Зиндагӣ чӣ маъно дорад, агар инсон саломатии худро аз даст медиҳад?”

Як гурӯҳ занони хашмгин аз ифлосшавии шадиди деҳаи худ дар натиҷаи кори ширкати "Зарафшон" безор шуда, соли гузашта ба шаҳри Панҷакент рафтанд, то аз номи ин деҳа шикояти расмӣ диҳанд.

Аммо ба ҷои он ки мақомоти маҳаллӣ лоақал ваъдаи баррасии ин масъаларо диҳанд, ба гуфтаи занон, онҳоро ба идораи пулис бурданд ва сахт ҳушдор доданд, ки аз интиқоди тарҳи Чин, ки дар ҳоли густариш дар наздикии деҳаашон аст, даст кашанд.

Зане, ки дар ин бора бо Радиои Озодӣ ба шарти зикр нашудани номаш суҳбат кард, мегӯяд, он ҳушдор чунон таъсире дошт, ки сокинон то ҳоло ҳам аз ҳама гуна шикоят дар бораи корхонаи тило худдорӣ мекунанд.

Вале онҳо дар суҳбатҳои худмонӣ мегӯянд, аз оғози кори ширкати Чин дар соли 2007 мансабдорони давлатӣ ба заҳролудшавии афзояндаи ҳаво, об ва замин чашм мепӯшанд. Як қисми ин заминҳоро ширкат бе иҷозаи онҳо аз худ кардааст.

Пойбандии Тоҷикистон ба сармоягузориҳои Чин сабаб шудааст, ки чунин ширкатҳо аз сарватҳои бузурги зеризаминии Тоҷикистон истифода кунанд ва бо такия ба муносибати хоси ҳукумати Тоҷикистон ба онҳо барои олуда кардани муҳити зист ҷазое нагиранд.

Радиои Озодӣ дар давоми як моҳ чаҳор тарҳи Чин дар Тоҷикистон, аз ҷумла се ширкати истихроҷи маъданро мавриди таҳқиқ қарор дод ва дар ҳамаи онҳо ҳамин бархӯрдро мушоҳида кард.

Замини дуздидашуда?

Як сокини ин деҳа, ки хоҳиш кард, номаш пинҳон монад, ба Радиои Озодӣ замин ва аснодеро нишон дод, ки бино бар онҳо, ширкати Чин замини ӯро барои бунёди полоишгоҳи тило аз они худ кардааст.

Вай мегӯяд, заминашро бе иҷозат аз ӯ гирифта, ҳеч гуна ҷуброне барояш надодаанд ва муроҷиатҳои зиёди ӯ ба мақомоти Панҷакент беҷавоб мондаанд. Чанд бошандаи дигари деҳа низ ҳамин гуна ариза ва заминҳои ишғолшудаи худро нишон доданд.

Полоишгоҳ дар наздикии хонаи деҳотиён ҷойгир буда, дар он аз заҳр фаровон истифода мешавад. Корбурди заҳр ва маводи кимиёии сахттаъсир дар заминҳои кишти чиниҳо низ дида мешавад, ки ҳамчун манбаи сармоягузории хориҷӣ ҳукумат аз шеваи кори онҳо чашм мепӯшад ва ин шеваи кор шаффоф нест.

Мақомот на танҳо онҳоро ҳимоят мекунанд, балки даҳҳо мансабдори давлатии сатҳҳои гуногун, аз ҷумла раҳбарони Кумитаи ҳифзи муҳити зист дар суҳбат бо Радиои Озодӣ аз тарзи кори ширкати “Зарафшон” ситоиш карданд, ки 70 дарсади тилои Тоҷикистонро истихроҷ менамояд.

Онҳо ҳама гуна шикоятҳоро аз олудагии обу замину ҳаво рад ва аз аҳамияти иқтисодию сармоягузорие, ки ба кишвар зарур аст, ҳимоят мекунанд.

Раисиҷумҳури Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ҳамчунин муҳри табрикии худро ба рӯйи шеваи кори ин ширкат ҳангоми ошноияш бо он дар моҳи июли соли 2023 зад.

"Илтимос, наравед"

Вале як мақоми баландпояи Кумитаи ҳифзи муҳити зист, ки идораи асосӣ дар ин соҳа мебошад, ба шарти ифшо нашудани номаш ба Радиои Озодӣ гуфт, ба ин сохтори давлатӣ амр шудааст, ки аз мушкилоти зистмуҳитиву беҳдоштие, ки ба корхонаи “Зарафшон” рабт мегирад, чашм пӯшанд.

Ӯ, аз ҷумла, гуфт: “Мо инчунин дар заминаи олудагии муҳит шикоятҳо дастрас кардаем, вале агар мо ба корхонаи “Зарафшон” фишори аз ҳад беш гузорем, санҷишу ҷаримаҳоро зиёд кунем, сармоягузори чинӣ метавонад Тоҷикистонро тарк кунад”. Ӯ афзуд, ки “ин барои иқтисоди Тоҷикистон зарар меорад, чун ширкати чинӣ дар давоми шаш моҳи соли 2023 бо арзиши 2,2 миллиард сомонӣ (ё 201 миллион доллар) тило истихроҷ кардааст.

Ӯ гуфт, ки Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД)-ии кишвар дар ин муддат ба 54 миллиард сомонӣ (ё 4,9 миллиард доллар) баробар шуд. “Акнун бубинед, ки дар сурат нокомии кори ширкат ба иқтисоди кишвар чӣ қадар зиён мерасад”, гуфт мусоҳиби Радиои Озодӣ.

Ин мақом гуфт, ки андозу молиёте, ки аз ҳисоби истихроҷи тило ба даст меояд, қисми калони буҷаи вилояти Суғдро ташкил медиҳад. Кони тило дар ҳудуди ҳамин вилоят ҷойгир аст ва мақомот ба ҳеҷ сурат хостори он нестанд, ки манбаи бисёр калидии даромадро фақат ба хотири нигарониҳо аз олудашавии муҳит ва ё иҷозаи интиқод шудани ин соҳа аз ҷониби аҳолӣ аз даст бидиҳанд.

Ӯ гуфт, “агар мо истихроҷро қатъ кунем, буҷа миллионҳо долларро аз даст медиҳад”.

Ин мақом гуфт, айни чунин вазъият бо тарҳҳои дигари вобаста ба Чин ҳам мушоҳида мешавад, ки онҳоро Радиои Озодӣ таҳқиқ кардааст: дар кони тиллои “Покруд”, манбаи сурбу руҳу миси Зарнисор ва ҳам ширкати пахтакорие дар ғарби Тоҷикистон.

Ӯ афзуд: “Феълан дигар ҳеҷ роҳе ба ҷуз таҳаммули вазъияти пешомада (бо ширкатҳои олудакунандаи муҳити зисти чинӣ) вуҷуд надорад”.

Идомаи матлабро инҷо хонед.

XS
SM
MD
LG